آرتریت واکنش‌پذیر یا سندرم رایتر (Reiter’s Syndrome) چیست؟
آرتریت واکنش‌پذیر یا سندرم رایتر در واکنش به عفونت توسط باکتری‌های خاص رخ می‌دهد. اغلب این باکتری‌ها در اندام تناسلی (کلامیدیا تراکوماتیس) یا روده (کامپیلوباکتر، سالمونلا، شیگلا و یرسینیا) قرار دارند. کلامیدیا از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود و معمولاً علائمی ندارد اما می‌تواند باعث ترشحات چرکی یا آبکی از اندام تناسلی شود. باکتری روده می‌تواند باعث اسهال شود. اگر در عرض یک ماه پس از عفونت دستگاه گوارش یا دستگاه تناسلی به آرتریت مبتلا شدید – به‌خصوص با ترشح – به پزشک مراجعه کنید. در این حالت ممکن است آرتریت واکنش‌پذیر داشته باشید.
آرتریت واکنش‌پذیر چیست؟
آرتریت واکنشی باعث می‌شود که مفاصل بسیار دردناک و متورمی داشته باشید و این می‌تواند باعث ایجاد احساس خستگی شدید در شما شود. این مهم می‌تواند مفاصل شما را پس از ابتلا به عفونت در جای دیگری در بدن مانند اسهال یا عفونت گلو تحت تأثیر قرار دهد. شایع‌ترین مفاصلی که تحت تأثیر قرار می‌گیرند زانو و مچ پا هستند. گاهی اوقات به آن سندرم رایتر می‌گویند و این می‌تواند افراد در هر سنی ازجمله کودکان را تحت تأثیر قرار دهد.
آرتریت واکنش‌پذیر نوعی آرتریت التهابی است. برخلاف سایر انواع آرتریت التهابی، برای بسیاری از افراد آرتریت واکنش‌پذیر مدت زمان نسبتاً کوتاهی، معمولاً حدود سه ماه تا یک سال، طول می‌کشد. بااین‌حال، برخی از افراد متوجه می‌شوند که این مدت طولانی‌تری طول می‌کشد و ممکن است سال‌ها پس از اولین بار دچار شعله‌ور شدن آن شوند. درد، تورم و خستگی مفرط آرتریت واکنش‌پذیر، پس از عفونت اولیه ایجاد می‌شود. ممکن است خود عفونت آن‌قدر خفیف بوده باشد که به‌سختی متوجه آن شوید.
هنوز دقیقاً مشخص نیست که چرا عفونت‌ها باعث ایجاد آرتریت واکنش‌پذیر می‌شوند. یک نظریه این است که وقتی سیستم ایمنی شما با عفونت مقابله کرد، تکه‌هایی از باکتری‌ها از طریق جریان خون عبور کرده و در پوشش مفاصل جمع می‌شوند. سپس سیستم ایمنی بدن شما با ایجاد التهاب مفاصل از خود واکنش نشان می‌دهد.
این مهم معمولاً در عرض شش ماه بدون ایجاد مشکل پایدار برطرف می‌شود. بااین‌حال، تعداد کمی از افراد به نوع دیگری از آرتریت مبتلا می‌شوند که نیاز به درمان طولانی‌مدت دارند.
علل آرتریت واکنش‌پذیر
شایع‌ترین علل آرتریت واکنشی عبارت‌اند از:
- ناراحتی‌های معده
- اسهال
- سایر عفونت‌ها در روده
- عفونت گلو، معمولاً توسط یک باکتری استرپتوکوک ایجاد می‌شود.
- سندرم سیلی گونه
- تب غده‌ای
عفونتی که باعث آرتریت واکنش‌پذیر می‌شود، می‌تواند آن‌قدر خفیف باشد که باعث شود احساس ناخوشایندی نداشته باشید. همچنین می‌تواند به دنبال عفونت دستگاه تناسلی یا عفونت مقاربتی (STI) مانند کلامیدیا باشد. کلامیدیا علائم واضحی به‌خصوص در زنان ندارد اما ممکن است باعث درد در هنگام دفع ادرار یا ترشح از واژن یا آلت تناسلی شود.
اگر نگران هستید، با پزشک عمومی یا کلینیک سلامت جنسی صحبت کنید. ما هنوز نمی‌دانیم که چرا برخی از افراد به آرتریت واکنش‌پذیر مبتلا می‌شوند اما می‌دانیم که این بیماری با ژنی به نام HLA-B27 که برخی افراد آن را به ارث می‌برند، مرتبط است. به نظر می‌رسد این افراد بیشتر در معرض ابتلا به آرتریت واکنش‌پذیر هستند و بیش از یک بار در زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند.
شما نمی‌توانید آرتریت واکنش‌پذیر را به فرزندان خود منتقل کنید. بااین‌حال، آن‌ها می‌توانند ژن HLA-B27 را به ارث ببرند که این ژن می‌تواند اندکی شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. این بدان معنا نیست که با داشتن این ژن قطعاً به آرتریت واکنش‌پذیر مبتلا خواهید شد. بااین‌حال، این وضعیت در افراد مبتلا به HLA-B27 شایع‌تر است. از هر 10 نفر در بریتانیا یک نفر حامل این ژن است.
علائم آرتریت واکنش‌پذیر
اولین علائم آرتریت واکنش‌پذیر اغلب عبارت‌اند از:
- مفاصل دردناک و متورم، معمولاً در مچ پا یا زانو
- تورم مانند انگشتان دست یا پا
- چشم‌های پف‌کرده، دردناک، قرمز، اغلب همراه با ترشحات مخاطی، معروف به ملتحمه
- خستگی شدید و غیرقابل توضیح
ممکن است متوجه شوید که زانوها، مچ پا یا انگشتان پا به‌طور ناگهانی متورم، سفت شده و حرکتشان دردناک می‌شود یا تورم ممکن است به‌تدریج در طی چند روز ظاهر شود. آرتریت واکنش‌پذیر می‌تواند مفاصل دیگری مانند انگشتان دست، مچ دست، آرنج و مفاصل قاعده ستون فقرات را نیز تحت تأثیر قرار دهد که به مفاصل ساکروایلیاک معروف هستند.
همچنین می‌تواند باعث التهاب در تاندون‌های اطراف مفاصل شما شود مانند تاندون آشیل که از پشت مچ پا می‌گذرد. اگر هر دو تاندون و مفاصل به‌طور هم‌زمان تحت تأثیر قرار گیرند، ممکن است متوجه شوید که کل انگشت یا پا شما متورم شده است. این اغلب به نام انگشت سوسیس یا داکتیلی شناخته می‌شود.
علائم دیگر آرتریت واکنشی
درد و تورم مفاصل از علائم اصلی آرتریت واکنش‌پذیر هستند. بااین‌حال، می‌تواند باعث مشکلات دیگری مانند:
- بثورات پوسته‌پوسته روی دست‌ها یا پاهای شما
- اسهال
- زخم‌های دهان
- گزش و گاهی ترشح (ناشی از التهاب مجرای ادراری)
- بثورات دردناک در انتهای آلت تناسلی
- کاهش وزن
- داشتن تب
اگر هر یک از این علائم را دارید، مهم است که با پزشک عمومی خود تماس بگیرید تا بتوانید به‌سرعت آن‌ها را تشخیص دهید.
تشخیص آرتریت واکنش‌پذیر
آزمایش خاصی برای سندرم رایتر وجود ندارند. قبل از تشخیص، پزشک شما در مورد موارد زیر بررسی‌های لازم را انجام می‌دهد:
- اخیراً عفونتی داشته‌اید که می‌تواند با درد و تورم ناگهانی در مفاصل، به‌ویژه در زانو یا مچ پا مرتبط باشد.
- علائم قابل‌مشاهده دیگری مانند بثورات پوستی در کف دست یا کف پا یا قرمزی چشم‌های دردناک و همچنین التهاب مفاصل دارید.
پزشک شما احتمالاً یک نمونه خون می‌گیرد تا مطمئن شود که مشکلات شما ناشی از نوع دیگری از آرتریت التهابی نیست. آزمایش خون می‌تواند شرایطی مانند آرتریت روماتوئید، آرتریت پسوریاتیک، سندرم بهجت و نقرس را رد کند.
نمونه خون همچنین می‌تواند موارد زیر را نشان دهد:
- سطوح التهاب در بدن
- وجود یا عدم وجود ژن HLA-B27
پزشک شما همچنین ممکن است از شما نمونه ادرار یا مدفوع بخواهد یا از گلو، آلت تناسلی یا واژن شما سواب بگیرد تا علائم التهاب یا عفونت را بررسی کند. اگر چشمان شما قرمز و دردناک است، به یک متخصص چشم‌پزشک ارجاع داده می‌شوید.
درمان آرتریت واکنش‌پذیر
سه راه برای درمان افراد مبتلا به آرتریت واکنش‌پذیر وجود دارند که شامل موارد زیر هستند:
1- درمان عفونت
اگر هنوز علائم عفونت را در خود نشان می‌دهید، پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. این کار التهاب مفصل را درمان نمی‌کند اما باید در وهله اول از شر باکتری‌هایی که باعث عفونت شده‌اند، خلاص شوید. اگر ناراحتی معده، عفونت روده یا دستگاه تناسلی داشته‌اید، احتمالاً آنتی‌بیوتیک خوراکی به شما داده می‌شود.
ورم ملتحمه اغلب با قطره یا پماد چشمی درمان می‌شود. در شرایط التهابی شدیدتر چشم مانند عنبیه (چودار چشمی) یا یووئیت (یووئیتیس)، ممکن است به قطره‌های چشمی استروئیدی نیاز داشته باشد. درمان آنتی‌بیوتیکی نباید بیش از چهار هفته طول بکشد.
2- درمان التهاب
اگر درد و التهاب خفیف تا متوسط دارید، پزشک ممکن است داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) را تجویز کند. این‌ها شامل ایبوپروفن یا ناپروکسن هستند. قبل از تجویز داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، پزشک سابقه پزشکی و شیوه زندگی شما را از نظر سایر خطراتی مانند:
- سیگار کشیدن
- مشکلات گردش خون
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- دیابت
معمولاً کمترین دوز مؤثر داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی در کوتاه‌ترین زمان ممکن به شما داده می‌شود. اگر سابقه مشکلات معده دارید، پزشک ممکن است یک مهارکننده پمپ پروتون (PPI) همراه با داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی تجویز کند. این کار از ناراحتی معده، سوءهاضمه یا آسیب به پوشش داخلی معده جلوگیری می‌نماید.
بخش عمده‌ای از آرتریت واکنش‌پذیر، خستگی یا خستگی شدید است که ایجاد می‌کند. تشخیص اینکه چه زمانی خسته هستید و نیاز به استراحت دارید مهم است، اما حفظ سطح فعالیت نیز مهم است. استراحت در رختخواب بیشتر از اینکه مفید بوده، می‌تواند ضرر داشته باشد. هنگامی‌که علائم شما در بدترین حالت خود هستند، باید سعی کنید استراحت کنید و از وارد کردن فشار بیش‌ازحد به مفصل آسیب‌دیده خود خودداری کنید.
اگر می‌توانید به‌آرامی مفاصل خود را حرکت دهید، این کار باید از سفت شدن بیش‌ازحد مفصل جلوگیری کند. بعد از چند روز که درد شروع به بهبودی کرد، سعی کنید با انجام برخی حرکات کششی و تقویتی سبک، مفصل درد را بیشتر حرکت دهید. این به حمایت از ماهیچه‌ها و تاندون‌های اطراف آن کمک می‌کند. پزشک ممکن است شما را به یک کار درمانگر یا یک فیزیوتراپیست ارجاع دهد.
فیزیوتراپیست و کار درمانگر
یک فیزیوتراپیست می‌تواند تمریناتی را برای تقویت ماهیچه‌هایی که مفاصل شما را پشتیبانی می‌کنند، به شما نشان دهد. یک کار درمانگر می‌تواند به شما کمک کند تا راه‌هایی برای جلوگیری از بدتر شدن درد خود بیابید و به شما نشان دهد که چگونه بدون فشار زیاد به مفاصل خود کار کنید یا وظایفتان را انجام دهید.
کار درمانگر می‌تواند تجهیزات، وسایل کمکی یا سازگاری را به شما نشان دهد. تجهیزاتی مانند تکیه‌گاه دست و مچ یا پد پاشنه و کفش، می‌توانند به کاهش التهاب و درد شما کمک کنند. کیسه‌های یخ و پدهای حرارتی نیز می‌توانند به درد و تورم مفاصل کمک کنند.
به یاد داشته باشید که برای محافظت از پوست خود، یک پارچه را دور ناحیه بپیچید. این امکان را دارید یک کیسه یخ از داروخانه بخرید یا از یک کیسه سبزیجات یخ‌زده که در یک حوله مرطوب پیچیده شده استفاده کنید. بسته را به مدت 10 تا 20 دقیقه روی مفصل آسیب‌دیده خود قرار دهید.
در این مدت حداقل یک بار رنگ پوست زیر کیسه یخ را بررسی کنید. این ناحیه باید بسیار صورتی باشد و هرگز نباید رنگ آبی داشته باشد. بسته یخ را می‌توان هر دو ساعت یک‌بار استفاده کرد. اگر عضلات اطراف مفصل شما احساس درد و استرس می‌کنند، بسته‌های حرارتی می‌توانند مفید باشند.
این امکان را دارید از پدهای حرارتی قابل‌استفاده مجدد، کیسه گندم قابل‌استفاده در ماکروویو یا بطری آب گرم که در یک حوله خشک پیچیده شده است، در ناحیه دردناک تا 20 دقیقه استفاده کنید. اگر ناحیه بیش‌ازحد گرم می‌شود، یک حوله اضافی بین کیسه حرارتی و پوست خود قرار دهید.
3- کاهش آرتریت
اگر علائم شما واقعاً بد هستند و سایر درمان‌ها کمکی نکرده‌اند، پزشک ممکن است تزریقی را برای برداشتن مایعی که باعث تورم در مفصل شما می‌شود، توصیه کند. پس از کاهش التهاب، ممکن است یک آستروئید به مفصل تزریق شود. این اغلب برای کمک به درد زانو استفاده خواهد شد.
اگر آرتریت واکنش‌پذیر شما بد است، شاید نیاز به تزریق آستروئید به عضله داشته باشید. این به پخش آستروئید در بدن شما کمک می‌کند. از طرف دیگر، ممکن است به شما قرص‌های استروئیدی با دوز کم داده شوند که اغلب در کوتاه‌مدت بسیار خوب عمل می‌کنند. اگر این درمان‌ها بعد از چند هفته کمکی نکردند و علائم شما همچنان بد بودند، ممکن است داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری (DMARDs) برای شما تجویز شوند که عبارت‌اند از:
- سولفاسالازین
- متوترکسات
- آزاتیوپرین
داروهای ضد روماتیسمی
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری به‌جای درمان علائم، روی بیماری زمینه‌ای کار می‌کنند. آن‌ها مسکن نیستند، اما درد، تورم و سفتی را در طی هفته‌ها یا ماه‌ها با کند کردن شرایط و اثرات آن بر روی مفاصل کاهش می‌دهند. دو نوع برای شما ممکن است برای آرتریت واکنش‌پذیر تجویز شوند.
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری معمولی و درمان‌های بیولوژیکی. این‌ها ممکن است بین شش هفته تا شش ماه کار کنند. آن‌ها را می‌توان به‌تنهایی یا با استروئیدها داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) تجویز کرد.
داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری می‌توانند تغییراتی در خون یا کبد شما ایجاد نمایند، بنابراین انجام آزمایش خون منظم در حین مصرف آن‌ها ضروری است. متوترکسات و سولفاسالازین گاهی اوقات می‌توانند در ابتدا باعث ایجاد احساس بیماری، اسهال، سردرد یا از دست دادن اشتها شوند.
این‌ها عوارض جانبی رایجی هستند و زمانی که بدن شما به دارو عادت کرد باید برطرف شوند. اگر داروی شما مؤثر نبود یا نگران عوارض جانبی هستید، با پزشک خود صحبت کنید. اگر داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری معمولی برای شما کارساز نبودند، ممکن است برای شما تزریق یک درمان بیولوژیکی تجویز شود. به این مواد بیولوژیک نیز می‌گویند.
داروهای بیولوژیک نوع جدیدتری از دارو هستند که زمانی تجویز می‌شوند که داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری معمولی مؤثر نباشند. داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری و درمان‌های بیولوژیک می‌توانند توانایی بدن شما را برای مبارزه با عفونت‌ها کاهش دهند، بنابراین باید سعی کنید از افرادی که بیماری‌های باکتریایی مانند حشرات شکم، سرماخوردگی یا گلودرد دارند، اجتناب کنید.
در صورت بروز هر گونه علائم عفونت ازجمله موارد زیر فوراً به پزشک خود اطلاع دهید:
- گلو درد یا تب
- هرگونه کبودی یا خونریزی غیرقابل توضیح
- تنگی نفس
- زردی (زمانی که چشم‌ها و پوست زرد می‌شوند).
همچنین در صورت تماس با افراد مبتلا به آبله‌مرغان یا زونا یا اگر خودتان دچار آبله‌مرغان یا زونا شده‌اید، باید به پزشک مراجعه کنید.
نکات مهم برای کاهش خطر ابتلا به عفونت آرتریت واکنش‌پذیر
- سعی کنید از تماس نزدیک با افرادی که عفونت دارند، خودداری کنید.
- دست‌های خود را به‌طور مرتب بشویید و یک بطری کوچک ژل ضد باکتری دست خود را با خود حمل کنید.
- با مسواک زدن منظم دهان خود را تمیز نگه دارید.
- اگر سیگاری هستید، سیگار را ترک کنید.
- مطمئن شوید که غذایتان به‌درستی ذخیره و آماده شده است.
- سعی کنید خانه خود را تمیز و بهداشتی نگه دارید (به‌خصوص آشپزخانه، حمام و سرویس بهداشتی)
پیشگیری از آرتریت واکنش‌پذیر
علاوه بر درمان‌های تجویز شده، تعدادی کار وجود دارند که می‌توانید شرایط پیشگیری از بیماری را فراهم کنید:
استراحت و ورزش
هنگامی‌که مفاصل شما ملتهب و دردناک هستند، این امکان را دارید احساس خستگی و به‌طورکلی ناخوشی کنید. خستگی نقش مهمی در آرتریت واکنش‌پذیر ایفا می‌کند و می‌تواند تأثیر زیادی بر تمام جنبه‌های زندگی شما داشته باشد. مهم است که شما و اطرافیانتان این موضوع را تشخیص دهید.
ادامه حرکت به همان اندازه مهم است. می‌توانید موارد زیر ر امتحان کنید:
- شنا در استخر گرم: این به شما این امکان را می‌دهد تا درحالی‌که آب وزن شما را تحمل می‌کند، ورزش کنید.
- تمرینات کششی: عضلات و تاندون‌هایی که از مفصل حمایت می‌کنند را قوی و انعطاف‌پذیر نگه دارید.
پزشک می‌تواند شما را برای مشاوره خاص به فیزیوتراپیست یا کار درمانگر ارجاع دهد. خواب خوب شبانه و تشخیص اینکه چه زمانی نیاز به آرامش دارید، برای بهبودی شما بسیار مهم است. اگر برایتان دشوار است، تکنیک‌های تمدد اعصاب مانند تمرین‌های تنفسی، تمرکز حواس یا مدیتیشن، می‌توانند به شما کمک کنند.
یک روال خوب قبل از خواب نیز می‌تواند احساس بهتری در شما ایجاد نماید. سعی کنید شب را زود بگذرانید و یک ساعت قبل از خواب به خود فرصت دهید تا حمام آب گرم داشته باشید و استراحت کنید. سعی کنید در ساعت خواب از کامپیوتر، تلفن یا تلویزیون خود استفاده نکنید، زیرا می‌توانند خواب شما را مختل کنند.
رژیم غذایی
هیچ رژیم غذایی خاصی برای کمک به آرتریت واکنش‌پذیر ثابت نشده است، اما یک رژیم غذایی متعادل برای سلامت عمومی و رفاه شما مهم است. برخی افراد می‌گویند عصاره گل رز و روغن بدن ماهی نیاز آن‌ها را به داروهای ضدالتهابی کاهش می‌دهد. آن‌ها از سیستم ایمنی بدن شما حمایت می‌کنند و به کاهش التهاب و آسیب مفاصل کمک می‌نمایند.
درمان‌های مکمل و جایگزین
درمان‌های مکمل و جایگزین مانند طب سوزنی، ماساژ و مکمل‌ها ممکن است به علائم شما کمک نمایند. ممکن است خطراتی در ارتباط با برخی درمان‌های مکمل و جایگزین وجود داشته باشند. شما باید پزشک خود را در مورد هر نوع درمان مکملی که در نظر دارید مطلع سازید زیرا برخی ممکن است با داروهای تجویز شده واکنش نشان دهند.
کلام آخر
سندروم ریتر در واکنش به عفونت توسط شارتریت که نوعی واکنش آرتریتی است، می‌شود. آرتریت زمانی است که مفاصل ملتهب و دردناک می‌شوند. آرتریت واکنشی مسری نیست. مردان را بیشتر از زنان مبتلا می‌کند. اغلب بین 20 تا 50 سالگی ایجاد می‌شود. آرتریت واکنشی مسری نیست اما ناشی از برخی عفونت‌ها است که مسری هستند.
عفونت‌هایی که اغلب باعث این بیماری می‌شوند از طریق تماس جنسی از باکتری کلامیدیا تراکوماتیس پخش می‌شوند. سایر عفونت‌هایی که می‌توانند باعث آرتریت واکنشی در روده شوند. یکی از دلایل آن سالمونلا است. این عفونت می‌تواند ناشی از خوردن غذا یا دست زدن به اشیایی باشد که دارای باکتری هستند. درهرصورت، یک روماتولوژیست متخصص باید شما را معاینه کند تا به برنامه درمانی مؤثری را ارائه دهد.
