آیا بیماری بهجت ارثی است؟
بیماری بهجت، یک اختلال التهابی مزمن چند سیستمی است که با زخم‌های مکرر دهان و تناسلی مشخص می‌شود. اگرچه علت این عارضه نامشخص است اما تصور می‌شود که هم عوامل ژنتیکی و هم عوامل محیطی در شروع و پیشرفت بیماری بهجت نقش دارند. اما آیا بیماری بهجت ارثی است؟ و آیا عوامل ژنتیکی تأثیر زیادی در این بیماری دارند؟ ما در مقاله دیگری از وبلاگ دکتر الویس مرادخان به نقش ارث در ابتلا به بیماری بهجت می‌پردازیم.
بیماری بهجت چیست؟
بیماری بهجت یک بیماری التهابی مزمن با دوره عود کننده یا فروکش کننده است که با زخم‌های مکرر دهان و تناسلی مشخص می‌شود. این عارضه یک واسکولیت سیستمیک ناتوان کننده است که می‌تواند چشم‌ها، پوست، رگ‌های خونی، سیستم عصبی مرکزی و دستگاه گوارش را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به طیف وسیعی از علائم بالینی شود. شروع بیماری بهجت معمولاً در دهه سوم یا چهارم زندگی است، اگرچه جوانان و کودکان ممکن است تحت تأثیر آن قرار گیرند.
هر دو جنس (زن و مرد) به یک اندازه تحت تأثیر عوارض قرار خواهند گرفت. با این حال، دوره شدیدتر بیماری در مردان و در جوانان بیشتر است. بیماران مبتلا به بیماری بهجت، در سرتاسر جهان تشخیص داده شده‌اند، اگرچه بیشترین شیوع آن با کشورهایی است که از شرق آسیا تا منطقه مدیترانه در امتداد جاده تجاری ابریشم باستانی امتداد دارند.
در حال حاضر، پاتوژنز بهجت (درصد بیماری زایی) نامشخص است. با این حال، اتفاق نظر بر این است که این بیماری در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی مانند عوامل عفونی و سایر موارد، در افراد با زمینه ژنتیکی ایجاد می‌شود. نقشی که عفونت‌ها ممکن است در پاتوژنز بیماری بهجت ایفا کنند، مدت‌هاست که مورد بررسی قرار گرفته‌اند. سلامت دهان و دندان با دوره شدیدتر بیماری همراه است و نتایج مطالعات اخیر در مورد بررسی میکروبیوم دهان، نشان می‌دهند که جامعه میکروبی بزاقی در بیماری بهجت نسبت به افراد سالم از تنوع کمتری برخوردار است.
نقش عوامل ژنتیکی در پاتوژنز بیماری بهجت، به شدت مورد حمایت قرار می‌گیرد. در اوایل دهه 1970، شناسایی ناحیه آنتی ژن لکوسیت انسانی (HLA) به عنوان اولین ناحیه ژنتیکی حساس به بیماری بهجت، گزارش شد. با استفاده از روش‌های سرولوژیکی، «اوهنو و همکارانش» ارتباط آنتی ژن لکوسیت انسانی را با بیماری بهجت شناسایی کردند. تقریباً پنجاه سال بعد، هنوز کار چالش برانگیز کشف معماری ژنتیکی بیماری بهجت هنوز ادامه دارد.
تأثیر ژنتیک در بیماری بهجت
مطالعات ژنتیکی در مقیاس بزرگی که تا به امروز انجام شده‌اند، 21 جایگاه حساسیت ژنتیکی مرتبط با بیماری بهجت را نشان می‌دهند. متخصصان آنالیز غنی سازی الگوی اپی ژنتیکی را در جایگاه‌های مرتبط با بیماری بهجت انجام دادند و بینش جدیدی در مورد مکانیسم‌های مولکولی زیربنای پاتوفیزیولوژی ارائه کردند. داده‌های آنها دخالت حیاتی چندین نوع سلول ایمنی، از جمله سلول‌های کشنده طبیعی، مونوسیت‌ها و سلول‌های B را در پاتوژنز بیماری نشان می‌دهند.
تجزیه و تحلیل غنی سازی مسیر، فرآیندهای بیولوژیکی مهمی را شناسایی کرد. با استفاده از داده‌های ژنتیکی در مقیاس بزرگ موجود از 200 جایگاه مرتبط با ایمنی، وراثت پذیری بیماری بهجت را حداقل 16 درصد تخمین زده شد. متخصصان بیشتر از همین رویکرد برای تخمین وراثت پذیری مرتبط با بیماری بهجت استفاده کردند و پیشنهاد می‌کنند که این آزمایش‌ها 60 درصد از مؤلفه ژنتیکی زمینه‌ای بیماری بهجت را توضیح می‌دهند. این نتایج حاکی از نقش مهم عوامل غیر ژنتیکی در ایجاد بیماری بهجت هستند و اینکه تنوع ژنتیکی دیگری که بر خطر ابتلا به بیماری بهجت تأثیر می‌گذارد، هنوز شناسایی نشده است.
عدم وراثت پذیری در بیماری بهجت
علی‌رغم پیشرفت‌های قابل توجهی که در درک ما از ژنتیک زمینه ساز بیماری بهجت انجام شده‌اند، اعتقاد بر این است که عوامل حساسیت اضافی ناشناخته باقی مانده‌اند. با این حال، نقش کامل ژنتیک در بیماری بهجت نامشخص است زیرا برآورد دقیقی از سهم نسبی عوامل ژنتیکی در مقابل عوامل غیر ژنتیکی در این بیماری گزارش نشده است. ارث خانوادگی بیماری بهجت به طور مکرر گزارش شده است.
علاوه بر این، ارث خانوادگی در بیماران نوجوان مبتلا به این بیماری، در مقایسه با بیمارانی که در بزرگسالی تشخیص داده شده بودند، بیشتر بوده است. یکی از روش‌های اندازه گیری میزان فاکتورهای ژنتیکی در بیماری‌های پیچیده، محاسبه نسبت خطر عود خواهر و برادر (λs) است که به عنوان نسبت خطر ابتلا در بین خواهر و برادر بیماران و خطر ابتلا به طور کلی تعریف می‌شود.
علاوه بر این، نرخ تطابق بالاتر دوقلوهای تک تخمکی در مقایسه با دوقلوهای دو تخمکی در جمعیت پیشنهاد شدند. همه این داده‌ها، از نقش مهم عوامل ژنتیکی در پاتوژنز بیماری بهجت حمایت می‌کنند. با این حال، مشخص نمی‌کنند که چه بخشی از بیماری به عوامل ژنتیکی نسبت داده می‌شود و چه تعداد جایگاه حساس دیگر ممکن است وجود داشته باشند. وراثت پذیری نیز یک پارامتر جمعیتی است که می‌توان آن را به عنوان نسبت کل تنوع فنوتیپی در بین افراد تعریف کرد که می‌تواند به عوامل ژنتیکی نسبت داده شود.
چشم اندازها و چالش‌های آینده
مطالعات ژنتیکی در مقیاس بزرگ، منجر به درک بهتری از استعداد ژنتیکی بیماری بهجت شده است. با این حال، مکان‌های حساسیت ژنتیکی بیشتری باید شناسایی شوند. فقدان حجم آزمایش‌ها برای شناسایی ارتباط بیماری با اثرات کم تا متوسط، یک محدودیت باقی مانده است و افزایش حجم نمونه در مطالعات ژنتیکی در سایر بیماری‌های پیچیده مؤثر است. با این حال، در بیماری‌هایی با شیوع کم مانند بیماری بهجت، این یک چالش بزرگی است و به تلاش‌های مشترک بین‌المللی عظیمی نیاز دارد.
در این زمینه، یکی دیگر از ملاحظات مهم، توسعه گروه‌های بیماران توانمند از جمعیت‌های مختلف است. همانند بسیاری از صفات پیچیده، در مطالعات ژنتیکی بیماری بهجت، شرکت کنندگان از جمعیت‌های مختلف حضور دارند. گنجاندن جمعیت‌های متنوع و نقشه برداری فرا اجدادی، برای مشخص کردن انواع ژنتیکی در بیماری‌های پیچیده، مفید نشان داده شده است.
شاید در آینده چندان دور نباشد که داده‌های به دست آمده از مطالعات ژنتیکی در مقیاس بزرگ را بتوان به طور معمول برای مراقبت‌های بهداشتی هر بیماری به کار برد. با این وجود، هنوز چیزهای زیادی در مورد ژنتیک بیماری بهجت و مهم‌تر از همه اینکه چگونه واریانت‌های ژنتیکی مرتبط منجر به عواقب بیماری‌زا می‌شوند، وجود دارند که مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
می‌توان با استفاده از روش‌های تجزیه و تحلیل جدید برای داده‌های ژنتیکی موجود، بینش‌های جدیدی را جمع آوری کرد. به عنوان مثال، ادغام داده‌های ژنتیکی با سایر مجموعه‌های عملکردی بزرگ مانند ویژگی‌های اپی ژنتیک و مجموعه داده‌های بیان ژن می‌توانند به رمزگشایی انواع سلول‌های مرتبط با بیماری کمک کنند.
از این نظر، مطالعات عملکردی بیشتری را می‌توان در انواع سلول‌های مربوطه اولویت بندی کرد تا اثرات مولکولی انواع ژنتیکی مرتبط با بیماری را روشن کنند. درک کامل نقش ژنتیکی در ایجاد بیماری بهجت، مسیرها و انواع سلول‌های درگیر و اختلالات عملکردی ناشی از آن، به دستیابی به استراتژی‌های مدیریتی بهتر در این بیماری پیچیده کمک می‌کنند.
کلام آخر
براساس آنچه در این مقاله مورد بررس قرار گرفت، اثرت ژنتیکی بیمار بهجت وجود دارند اما به اندازه تاثیرات بیرونی قوی نیستند. این مهم به انجام آزمایش‌های بیشتری نیاز دارد و کمبود اطلاعات در این زمینه باعث شده‌اند تا روند ارزیابی ارثی بودن بیماری بهجت همچنان پنهان بماند. با این حال، فرض انتقال بیماری از طریق ارث می‌تواند به عنوان یک عامل پیشگیرانه عمل کند و به روماتولوژیست دید بهتری از برنامه درمانی بدهد.
