اقدامات قبل از سنجش تراکم استخوان
تست سنجش تراکم استخوان که به آن اسکن (DEXA) نیز گفته می‌شود، برای ارزیابی استحکام استخوان یک فرد استفاده می‌شود. این تست یک عامل تعیین کننده در خطر ابتلا به پوکی استخوان است. در صورت داشتن عوامل خطر قوی یا شکستگی استخوان، از دست دادن قد، پیوند عضو یا سطح هورمون پایین، متخصص روماتولوژی ممکن است آزمایش تراکم استخوان را تجویز کند. اگر پزشک شما این تست را توصیه کرده است، ابتدا باید اقدامات قبل از سنجش تراکم استخوان را به درستی بشناسید. در این بررسی به طور کامل در مورد این اسکن و اقدامات لازم برای آمادگی جهت انجام تست تراکم استخوان صحبت می‌کنیم.
تست سنجش تراکم استخوان چیست؟
اسکن DEXA یک نوع اشعه ایکس با دقت بالاست که تراکم مواد معدنی و از دست دادن استخوان بیمار را اندازه گیری می‌کند. اگر تراکم استخوان شما کمتر از حد طبیعی باشد، این مشکل نشان دهنده خطر ابتلا به پوکی و شکستگی استخوان است. این تست برای استفاده‌های تجاری در سال 1987 معرفی شد.
دو پرتو اشعه ایکس با فرکانس‌های انرژی مختلف به استخوان‌های هدف ارسال می‌شوند. یک پرتو توسط بافت نرم و دیگری توسط استخوان جذب می‌شود. وقتی مقدار جذب بافت نرم از کل جذب کم شود، باقیمانده تراکم مواد معدنی استخوان بیمار خواهد بود. این آزمایش غیرتهاجمی، سریع و دقیق‌تر از اشعه ایکس معمولی است زیرا تشعشع در آن سطح بسیار کمی دارد. سازمان جهانی بهداشت (WHO)، تست سنجش تراکم استخوان را به عنوان بهترین تکنیک برای ارزیابی تراکم استخوان در زنان یائسه معرفی کرد.
اسکن DEXA یک نوع اشعه ایکس با دقت بالاست که تراکم مواد معدنی و از دست دادن استخوان بیمار را اندازه گیری می‌کند
این تست برای تشخیص موارد زیر تجویز می‌شود:
- متخصص روماتولوژی سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند تا خطر ابتلا به پوکی استخوان را بفهمد.
- اشعه ایکس احتمال پوکی استخوان، استئوپنی یا شکستگی را نشان می‌دهد.
- شما یک داروی استروئیدی مانند پردنیزون مصرف می‌کنید.
- هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه دارید.
- پزشک بررسی می‌کند که آیا داروی پوکی استخوان شما موثر بوده است یا خیر.
هدف از تست سنجش تراکم استخوان
اسکن سنجش تراکم استخوان برای تعیین خطر ابتلا به پوکی و شکستگی استخوان استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای نظارت بر اینکه آیا درمان پوکی استخوان شما موثر است یا خیر استفاده شود. معمولاً اسکن نواحی مانند ستون فقرات و باسن شما را هدف قرار دهد.
آزمایش تشخیص استاندارد اشعه ایکس که در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفت، تنها قادر به تشخیص از دست دادن استخوان بیش از 40 درصد بود. اما تست DEXA می‌تواند با دقت 2 تا 4 درصد اندازه گیری شود که حتی در مشکلات تراکم استخوان در سنین پایین را نیز تشخیص می‌دهد.
کاربرد دیگر تست سنجش تراکم استخوان اندازه گیری ترکیب بدن، عضلات بدون چربی و بافت چربی است. این تست در تعیین چربی اضافی بسیار دقیق‌تر از شاخص توده بدنی سنتی (BMI) است. از این آزمایش می‌توان برای ارزیابی کاهش وزن یا تقویت عضلات جهت کاربردهای درمانی خاص نیز استفاده کرد.
اسکن سنجش تراکم استخوان برای تعیین خطر ابتلا به پوکی و شکستگی استخوان استفاده می‌شود
شرایط لازم برای تجویز سنجش تراکم استخوان
متخصص روماتولوژی ممکن است اسکن DEXA را به خاطر مسائل زیر تجویز کند:
- زنان بالای 65 سال و مردان بالای 70 سال
- داشتن علائم پوکی استخوان
- شکستگی استخوان بعد از 50 سالگی
عوامل خطر پوکی استخوان عبارتند از:
- استفاده از تنباکو و الکل
- استفاده از کورتیکواستروئیدها و برخی داروهای دیگر
- شاخص توده بدنی پایین
- برخی از بیماری‌ها مانند آرتریت روماتوئید
- عدم تحرک بدنی
- سابقه خانوادگی پوکی استخوان
- شکستگی‌های قبلی
- کاهش قد بیش از یک اینچ
اقدامات قبل از سنجش تراکم استخوان
لطفاً هنگام انجام معاینات سرپایی در هر یک از مراکز، هرگونه وسایل شخصی (جواهرات، عینک و غیره) را در خانه بگذارید. سایر داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف نمایید. روماتولوژیست از شما می‌خواهد حداقل 24 ساعت قبل از آزمایش از مصرف مکمل‌های کلسیم خودداری کنید زیرا ممکن است در تست خلل ایجاد کند.
از مصرف مکمل‌های کلسیم مانند Tums، Rolaids، Pepcid یا مولتی ویتامین‌ها خودداری کنید. آزمایش‌های تراکم استخوان باید قبل از هر معاینه در محیط کنتراست مانند دستگاه گوارش فوقانی، روده کوچک، انما باریم یا سی تی اسکن با کنتراست دهانی برنامه ریزی شود یا 10 روز پس از انجام این معاینات باید صبر کرد.
از آوردن هرگونه وسایل شخصی (جواهرات، عینک و غیره) خودداری کنید
آزمایش تراکم استخوان در عرض 10 تا 30 دقیقه و بدون درد انجام می‌شود. اگر باردار هستید یا مشکوک به بارداری می‌باشید، این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت وجود بارداری باید تا بعد از زایمان صبر کنید. اگر اخیراً برای آزمایش تصویربرداری که شامل استفاده از رنگ کنتراست تست داده‌اید، باید دو هفته قبل از انجام آزمایش تراکم استخوان صبر کنید.
روند انجام تست سنجش تراکم استخوان
از پوشیدن جواهرات یا هر چیز دیگری با لوازم جانبی فلزی خودداری کنید زیرا این موارد در تصاویر اشعه ایکس تداخل داشته باشند. پوشیدن لباس‌های گشاد و راحت پیشنهاد می‌شوند، اگرچه رادیولوژیست ممکن است لباسی برای این عمل تهیه کند. همچنین قبل از انجام عمل، از شما خواسته می‌شود که وسایل شخصی خود را کنار بگذارید و هر وسیله دندانپزشکی، سمعک و عینک را بردارید زیرا ممکن است در آزمایش اختلال ایجاد کنند.
دستگاه DEXA شامل یک میز تخت است که روی آن دراز می‌کشید. یک بازوی متحرک در بالا، آشکارساز اشعه ایکس را نگه می‌دارد. دستگاهی که اشعه ایکس تولید می‌کند در زیر میز قرار دارد. شما روی تخت دراز می‌کشید. تکنسین ممکن است یک گوه زیر زانوهای شما قرار دهند تا به صاف شدن ستون فقرات یا لگن شما برای تصویر بهتر کمک کند.
تکنسین همچنین ممکن است بازوی شما را برای اسکن در کنار بدنتان قرار دهد. او از شما می‌خواهد در حالی که دستگاه تصویربرداری در بالا به آرامی در سراسر بدن حرکت می‌کند، کاملاً ثابت در جای خود بمانید. سطح تشعشع اشعه ایکس به اندازه‌ای کم است که به تکنسین اجازه می‌دهد هنگام کار با دستگاه در اتاق با شما بماند. کل فرآیند فقط چند دقیقه طول می‌کشد و سریع انجام می‌شود.
رادیولوژیست به شما لباسی مناسب برای این عمل می دهد و از شما درخواست می کند وسایل غیر ضروری خود را در بیاوردید
نتایج سنجش تراکم استخوان
نتایج آزمایش تراکم استخوان توسط رادیولوژیست خوانده می‌شود و در عرض چند روز به شما و پزشک داده می‌شود. طبق استانداردهای تعیین شده توسط WHO، سیستم امتیازدهی برای اسکن، میزان از دست دادن استخوان را در مقایسه با یک بزرگسال جوان سالم اندازه گیری می‌کند. به این نمره «T» می‌گویند. این انحراف استاندارد بین از دست دادن استخوان اندازه گیری شده و میانگین است که طبق موارد زیر درجه بندی می‌شود:
- نمره 1- یا بالاتر نرمال در نظر گرفته می‌شود.
- نمره بین 1.1- و 2.4- به عنوان استئوپنی، افزایش خطر شکستگی در نظر گرفته می‌شود.
- امتیاز 2.5- و کمتر به عنوان پوکی استخوان، خطر بالای شکستگی در نظر گرفته می‌شود.
نتایج همچنین ممکن است به شما نمره «Z» بدهند که از دست دادن استخوان را با سایر افراد در گروه سنیتان مقایسه می‌کند. نمره T معیاری برای ریسک نسبی و نه پیش بینی شکستگی است. متخصص روماتولوژی نتایج آزمایشات را با شما بررسی خواهد کرد و در مورد اینکه آیا درمان ضروری است یا خیر و گزینه‌های درمانی چیست بحث خواهند کرد. ممکن است روماتولوژیست بخواهد یک اسکن DEXA دوم را در دو سال دیگر انجام دهید تا هرگونه تغییر را اندازه گیری کند.
به طور کلی، نتایج آزمایش تراکم استخوان نشان دهنده امتیاز T و Z هستند. اولی امتیاز شما در مقایسه با بزرگسالان همجنس با تراکم استخوان طبیعی است. دومی امتیاز شما در مقایسه با بزرگسالان هم سن، جنس و قومیت است. پزشک از امتیاز T شما برای تایید تشخیص پوکی استخوان، پیش بینی احتمال شکستگی، تعیین میزان تحلیل استخوان یا ارزیابی پیشرفت درمان استفاده می‌کند.
نتایج آزمایش تراکم استخوان نشان دهنده امتیاز T و Z هستند که در مقاله شرح کامل داده شده است
امتیاز T مثبت نشان دهنده تراکم استخوان طبیعی است. در حالی که T منفی نشان دهنده تراکم استخوان پایین می‌باشد و احتمال پوکی استخوان وجود دارد. اگر امتیاز Z شما به طور قابل توجهی بالاتر یا کمتر از میانگین باشد، ممکن است به این معنی بوده که چیزی غیر از افزایش سن در از دست دادن استخوان نقش دارد. این چیزی است که پزشک شما باید آن را شناسایی کند تا بتواند به طور موثر از تحلیل استخوان جلوگیری یا کاهش دهد.
چشم انداز بیماران مبتلا به پوکی استخوان
اگر نتایج شما نشان دهنده استئوپنی یا پوکی استخوان باشند، پزشک با شما صحبت خواهد کرد که چه کاری می‌توانید انجام دهید تا از دست دادن استخوان را کند کنید و سالم بمانید. درمان ممکن است شامل تغییر سبک زندگی باشد. متخصص روماتولوژی ممکن است به شما توصیه کند که ورزش‌های تحمل وزن، تمرینات تعادلی، تمرینات تقویتی یا یک برنامه کاهش وزن را شروع کنید.
اگر سطح ویتامین D یا کلسیم شما پایین باشد، ممکن است مصرف مکمل‌ها را شروع کنند. اگر پوکی استخوان شما شدیدتر باشد، پزشک ممکن است به شما توصیه نماید که یکی از داروهای مخصوص تقویت استخوان‌ها و کاهش تحلیل استخوان را مصرف کنید. حتماً در مورد عوارض جانبی هر درمان دارویی بپرسید.
ایجاد تغییر در سبک زندگی یا شروع برنامه دارویی برای کمک به کاهش سرعت تحلیل استخوان، سرمایه گذاری خوبی برای سلامت و طول عمر شماست. بر اساس گزارش بنیاد ملی پوکی استخوان (NOF)، مطالعات نشان می‌دهند که 50 درصد از زنان و 25 درصد از مردان بالای 50 سال به دلیل پوکی استخوان دچار شکستگی استخوان می‌شوند.
منابع:
