بیماری التهابی کبد – هپاتیت

هپاتیت یا بیماری التهاب کبد به دلایل مختلفی ایجاد می‌شوند، چه عفونی و چه غیر عفونی! عوامل عفونی که باعث هپاتیت می‌شوند شامل ویروس‌ها و انگل‌ها هستند. علل غیر عفونی شامل داروهای خاص و عوامل سمی می‌باشد. در برخی موارد هپاتیت ناشی از یک واکنش خود ایمنی است که علیه سلول‌های کبدی بدن ایجاد می‌شود. برای شناخت بیشتر این عارضه با وبلاگ دکتر الویس مرادخان همراه باشید.

بیماری التهابی کبد چیست؟

هپاتیت التهاب کبد نامیده می‌شود. التهاب تورمی است که در صورت آسیب دیدن یا آلودگی بافت‌های بدن اتفاق می‌افتد. این می‌تواند به کبد شما آسیب برساند. این تورم و آسیب می‌تواند بر عملکرد کبد نیز تأثیر بگذارد. هپاتیت می‌تواند یک عفونت حاد (کوتاه مدت) یا یک عفونت مزمن (طولانی مدت) باشد. برخی از انواع هپاتیت فقط باعث عفونت حاد شده و انواع دیگر می‌توانند باعث عفونت حاد و مزمن شوند.

علائم و نشانه‌های بیماری التهابی کبد

علائم و نشانه‌های هپاتیت ویروسی حاد ناشی از آسیب به کبد است و صرف نظر از ویروس هپاتیت مسئول مشابهی می‌باشد. بیماران ممکن است یک بیماری کلیوی را تجربه کنند و علائم عمومی شامل حالت تهوع، استفراغ، درد شکم، تب، خستگی، از دست دادن اشتها و به ندرت بثورات دردی و مفصلی هستند.

گاهی اوقات زردی پوست و چشم نیز ایجاد می‌شوند. مرحله علائم حاد هپاتیت ویروسی معمولاً از چند روز تا چند هفته طول می‌کشد. دوره زردی که ممکن است ایجاد شود، می‌تواند از یک تا سه هفته ادامه داشته باشد. از عوارض هپاتیت حاد ویروسی می‌توان به هپاتیت حاد اشاره کرد که نوعی بیماری بسیار شدید و سریع در حال پیشرفت است که منجر به نارسایی شدید کبد، اختلال در عملکرد کلیه، مشکل در لخته شدن خون و تغییرات قابل توجه در عملکرد عصبی می‌شود.

چنین بیمارانی به سرعت به کما می‌روند و در واقع مرگ و میر تا 90 درصد است. عارضه دیگر هپاتیت مزمن است که با مرگ سلول‌های کبدی و التهاب در مدت بیش از شش ماه مشخص می‌شود.

علت ویروسی بیماری التهابی کبد

بیشتر موارد هپاتیت ناشی از عفونت ویروسی است. ویروس‌هایی که باعث التهاب کبد می‌شوند، شامل سیتومگالوویروس هستند. ویروس تب زرد، ویروس اپشتن بار، ویروس‌های هرپس سیمپلکس، ویروس‌های سرخک، اوریون و آبله مرغان و تعدادی ویروس هپاتیت. اما اصطلاح هپاتیت ویروسی معمولاً فقط در موارد بیماری کبدی ناشی از ویروس‌های هپاتیت به کار می‌رود.

هفت ویروس هپاتیت شناخته شده وجود دارند که دارای برچسب‌های A ، B ، C ، D ، E ، F  و Gهستند. ویروس‌های هپاتیتA ، E  و F از طریق مصرف مواد غذایی یا آب آلوده منتقل می‌شوند. گسترش این عوامل با شرایط شلوغ و بهداشت نامناسب افزایش می‌یابد. ویروس‌هایB ،C ، D  و G عمدتاً توسط خون یا مایعات بدن منتقل می‌شوند. تماس جنسی یا قرار گرفتن در معرض خون آلوده، از روش‌های معمول انتقال است.

هپاتیت A

هپاتیتA  ناشی از ویروس هپاتیتA (HAV) ، شایع‌ترین هپاتیت در سراسر جهان است. شروع هپاتیت A معمولاً 15 تا 45 روز پس از قرار گرفتن در معرض ویروس رخ می‌دهد و برخی از افراد آلوده، به ویژه کودکان، هیچ تظاهرات بالینی از خود نشان نمی‌دهند. در اکثر موارد، هیچ درمان خاصی غیر از استراحت در رختخواب مورد نیاز نیست.

بیشتر آن‌ها به طور کامل از این بیماری بهبود می‌یابند. هپاتیت A باعث ایجاد هپاتیت مزمن نمی‌شود. اگر به فرد مبتلا طی دو هفته گلوبولین سرم ایمنی بدن از افراد در معرض HAV  تزریق شود، این می‌تواند از شدت بیماری بکاهد. این روش که ایمن سازی غیرفعال نامیده می‌شود، روشی موثر است، زیرا سرم حاوی آنتی بادی علیه HAV می‌باشد.

واکسن موثری علیه HAV موجود است و به طور معمول برای کودکان بالای دو سال که در جوامعی با نرخ بالای HAV زندگی می‌کنند، تجویز می‌شود. این واکسن همچنین برای افرادی که در مناطقی که HAV شایع است، زندگی می‌کنند، همجنس گرایان، افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی، بیماران هموفیلی و افرادی که خطر شغلی عفونت دارند، توصیه می‌شود.

هپاتیت B

هپاتیت B یک بیماری بسیار شدیدتر و طولانی‌تر از هپاتیت A است. ممکن است به عنوان یک بیماری حاد رخ دهد یا در حدود 5 تا 10 درصد موارد، بیماری مزمنی شده و منجر به آسیب دائمی ‌کبد شود. علائم معمولاً از 40 روز تا 6 ماه پس از قرار گرفتن در معرض ویروس هپاتیت B (HBV) ظاهر می‌شوند.

افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت B قرار دارند، شامل مصرف کنندگان مواد مخدر داخل وریدی، شرکای جنسی افراد مبتلا به این بیماری، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی که به اندازه کافی ایمن سازی نشده اند و دریافت کنندگان پیوند اعضا یا انتقال خون می‌باشند. واکسن ایمن و موثر علیه HBV موجود است و حداقل برای پنج سال از بدن محافظت می‌کند.

ایمن سازی غیرفعال با گلوبولین ایمنی هپاتیت B همچنین می‌تواند از بدن محافظت کند. تقریباً از هر 10 بیمار 1 نفر مبتلا به عفونت HBV ناقل ویروس می‌باشد و ممکن است آن را به دیگران منتقل کند. کسانی که ویروس را حمل می‌کنند نیز 100 برابر بیشتر از افرادی که در خونشان HBV نباشد، دچار سرطان کبد می‌شوند.

هپاتیت C

ویروس هپاتیت C (HCV) در سال 1989 از مابقی هپاتیت‌ها جدا شد که در آن زمان از آن به عنوان هپاتیت غیرA  و غیر B یاد می‌شد. به طور معمول از طریق تماس با خون آلوده منتقل می‌شود. عفونت ممکن است باعث بیماری خفیف یا شدیدی شده که چندین هفته یا یک عمر طول می‌کشد.

در اوایل قرن 21 حدود 71 میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به عفونت مزمن HCV بودند. حدود 80 درصد کسانی که آلوده می‌شوند، بدون علامت هستند. کسانی که علائمی از خود نشان می‌دهند، ممکن است دچار یک بیماری کلیوی، خستگی، حالت تهوع، استفراغ و گاهی زردی شوند. تقریباً 60 تا 80 درصد عفونت‌های مزمن به بیماری مزمن کبدی مانند سیروز یا سرطان کبد تبدیل می‌شوند.

مشروبات الکلی که به هپاتیت C آلوده هستند، بیشتر مستعد ابتلا به سیروز می‌باشند. درمان هپاتیت C شامل ترکیبی از داروهای ضد ویروس، یعنی آلفا اینترفرون و ریباویرین است. با این حال، فقط حدود نیمی از کسانی که این داروها را دریافت می‌کنند، به آن‌ها پاسخ می‌دهند. داروهای ضد ویروسی دیگری مانند بوسپرویر و تلاپرویر ممکن هستند همراه با اینترفرون و ریباویرین در بیمارانی که به نوعی هپاتیت C معروف به ژنوتیپ یک هپاتیت C آلوده شده اند نیز استفاده شوند.

این روش درمانی معمولاً برای بیمارانی اختصاص دارد که ترکیبی از اینترفرون و ریباویرین به تنهایی در آن‌ها بی اثر باشد. با اجتناب از فرآورده‌های خونی غیر ایمن، تقسیم سوزن و رابطه جنسی بدون محافظت و احتیاط هنگام زدن خال کوبی یا سوراخ کردن بدن، می‌توان از عفونت هپاتیت C جلوگیری کرد. علی رغم تحقیقات گسترده، واکسنی برای جلوگیری از عفونت HCV همچنان دست نیافتنی است.

هپاتیت D

عفونت با ویروس هپاتیت D (HDV) که عامل ویروس هپاتیت دلتا نیز نامیده می‌شود، فقط در ارتباط با عفونت HBV می‌تواند رخ دهد، زیرا HDV برای تکثیر به HBV احتیاج دارد. عفونت با HDV ممکن است همزمان با عفونت با HBV رخ دهد یا HDV ممکن است شخصی که قبلاً به HBV آلوده شده است را نیز آلوده کند.

به نظر می‌رسد وضعیت اخیر شرایط جدی‌تری را ایجاد می‌کند که منجر به سیروز یا بیماری مزمن کبدی می‌شود. آلفا اینترفرون تنها درمان عفونت HDV است. جلوگیری از عفونت با HBV از عفونت HDV نیز جلوگیری می‌کند.

هپاتیت  E

ویروس هپاتیت E (HEV) که در دهه 1980 کشف شد، مشابه HAV است. HEV به همان روش HAV منتقل می‌شود و همچنین باعث ایجاد عفونت حاد خواهد شد. با این حال، اثرات عفونت با HEV شدیدتر از اثرات ناشی از HAV است و مرگ ناشی از آن شایع‌تر می‌باشد.

خطر نارسایی حاد کبدی ناشی از عفونت با HEV به ویژه برای زنان باردار بسیار زیاد است. در کشورهای کمتر توسعه یافته، از جمله مکزیک، هند و کشورهای آفریقایی، HEV  مسئول اپیدمی‌های گسترده هپاتیت است که در نتیجه مصرف آب یا مواد غذایی آلوده (انتقال روده) رخ می‌دهد.

هپاتیت F و  G

برخی از موارد هپاتیت منتقل شده از طریق غذا یا آب آلوده به ویروس هپاتیت F (HFV) نسبت داده می‌شود که اولین بار در سال 1994 گزارش شده است. اعتقاد بر این می‌باشد که ویروس دیگری که در سال 1996 جدا شد،

ویروس هپاتیتG (HGV) ، عامل بزرگ تعداد موارد هپاتیت منتقله از راه خون و منتقله از طریق خون بوده است. HGV باعث اشکال حاد و مزمن بیماری می‌شود و اغلب افرادی که قبلاً به HCV آلوده شده اند را نیز آلوده می‌کند.

سایرعلت‌های بیماری التهابی کبد

بیشتر موارد هپاتیت مزمن ناشی از ویروس‌های هپاتیتB ، C  و D است اما عوامل دیگری مانند اعتیاد به الکل، واکنش به برخی از داروها و واکنش‌های خود ایمنی نیز منجر به ایجاد بیماری می‌شوند. هپاتیت مزمن همچنین ممکن است با برخی بیماری‌ها مانند بیماری ویلسون و کمبود آلفا -۱-آنتی تریپسین همراه باشد.

هپاتیت B مزمن در درجه اول مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، در حالی که هپاتیت C مزمن به تعداد مساوی در هر دو جنس ظاهر می‌شود. هپاتیت خودایمنی، اختلالی می‌باشد که همراه با سوء عملکرد سیستم ایمنی بدن است و به طور کلی در زنان جوان رخ می‌دهد.

درمان هپاتیت خود ایمنی شامل کورتیکواستروئیدها است که به کاهش علائم کمک می‌کند. هپاتیت الکلی ناشی از مصرف مداوم مقادیر بیش از حد الکل است. اگر در مراحل اولیه گرفتار شوید و اگر فرد مصرف الکل را به میزان قابل توجهی کاهش دهد یا به طور کامل آن را ترک کند، این شرایط می‌تواند برعکس شود. در صورت عدم درمان، این عارضه می‌تواند منجر به سیروز الکلی شود.

تشخیص بیماری التهابی کبد

برای تشخیص بیماری التهابی کبد یا هپاتیت، پزشک موارد زیر را در نظر می‌گیرد:

• در مورد علائم و سابقه پزشکی شما سوال می‌کند.
• یک معاینه بدنی انجام می‌دهد.
• آزمایش خون، از جمله آزمایش هپاتیت ویروسی را انجام می‌دهد.
• ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی، سی تی اسکن یا ام آر آی انجام شود.
• برای تشخیص دقیق و بررسی آسیب کبدی ممکن است نیاز به بیوپسی کبد باشد.

کلام آخر

بیماری التهابی کبد با درمان رو بهبود می‌رود اما مهم است که تحت نظر پزشک قرار گیرید. این بیماری به انواع و اقسام مختلفی تقسیم می‌شود که هر کدام شرایط تشخیص و درمان مختص به خود را دارند. در بسیاری از موارد با پیشگیری صحیح و داشتن برنامه غذایی سالم می‌توان از هپاتیت جلوگیری کرد.

دکتر الویس مرادخان

متخصص داخلی و فوق تخصص روماتولوژی