بیماری خود ایمنی چیست؟

در بین مراقبت از خود و اعضای خانواده و تلاش برای مدیریت زندگی اجتماعی و شغلی، احساس خستگی و درد در افراد امری معمول است؛ اما آیا این علائم یک زندگی پراسترس هستند یا می‌توانند به یک عارضه زمینه‌ای مانند بیماری خود ایمنی مرتبط باشند؟ برای پاسخ به این پرسش با مقاله دیگری از وبلاگ دکتر اولیس مرادخان همراه باشید.

بیماری خود ایمنی چیست؟

بیماری خود ایمنی زمانی اتفاق میفتد که سیستم دفاعی طبیعی بدن نتواند تفاوتی بین سلول‌های خود و سلول‌های خارجی را تشخیص دهد و باعث شود بدن به اشتباه به سلول‌های طبیعی حمله کند. بیش از 80 نوع بیماری خود ایمنی وجود دارند که طیف وسیعی از اعضای بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

شایع‌ترین بیماری‌های خود ایمنی عبارتند از:

• آرتریت روماتوئید: نوعی آرتروز است که به مفاصل حمله می‌کند.
• پسوریازیس: بیماری که با لکه‌های ضخیم و پوسته پوسته مشخص می‌شود.
• آرتریت پسوریازیس: نوعی آرتروز است که برخی از افراد مبتلا به پسوریازیس را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• لوپوس: بیماری است که به مناطقی از بدن که شامل مفاصل، پوست و اعضای بدن است آسیب می‌رساند.
• بیماری‌های تیروئید: از جمله بیماری گریوز، جایی که بدن بیش از حد هورمون تیروئید ایجاد می‌کند (پرکاری تیروئید) و تیروئیدیت‌هاشیموتو، جایی که به میزان کافی (کم کاری تیروئید) هورمون تولید نمی‌کند.

علائم بیماری خود ایمنی ممکن هستند در بعضی افراد شدید و در برخی دیگر خفیف باشند. درجات مختلفی از بیماری خود ایمنی وجود دارند. علائمی که فرد به وجود می‌آورد، به چندین فاکتور مربوط می‌شود که شامل ژنتیک، محیط و سلامت شخصی است.

عوامل خطر بیماری خود ایمنی

محققان نمی‌دانند چه عواملی باعث بیماری خود ایمنی می‌شوند اما چندین نظریه اشاره دارند که یک سیستم ایمنی بیش فعال پس از عفونت یا آسیب به بدن حمله می‌کند. ما می‌دانیم که برخی از عوامل خطر احتمال ابتلا به اختلالات خود ایمنی را افزایش می‌دهند، این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• ژنتیک: برخی از اختلالاتی مانند لوپوس و مولتیپل اسکلروزیس (ام اس) در خانواده‌ها دیده می‌شوند. داشتن یکی از اقوام مبتلا به بیماری خود ایمنی، خطر فرد را افزایش می‌دهد، اما این به این معنی نیست که به طور حتم به بیماری مبتلا خواهید شد.
• وزن: اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید یا آرتریت پسوریازیس را افزایش می‌دهد. این می‌تواند به این دلیل باشد که وزن بیشتر باعث فشار بیشتر بر روی مفاصل می‌شود و یا اینکه بافت چربی باعث ایجاد موادی خواهد شد که التهاب را تشویق می‌کند.
• سیگار کشیدن: تحقیقات سیگار کشیدن را به تعدادی از بیماری‌های خود ایمنی از جمله لوپوس، آرتریت روماتوئید، پرکاری تیروئید و ام اس مرتبط دانسته است.
• داروهای خاص: برخی از داروهای فشار خون یا آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند لوپوس ناشی از دارو را تحریک کنند که این اغلب نوع خوش خیم لوپوس است. همچنین کشف شده است که داروهای خاصی که برای کاهش کلسترول استفاده می‌شوند، به نام استاتین، می‌توانند میوپاتی ناشی از استاتین را تحریک کنند. میوپاتی یک بیماری خود ایمنی نادر است که باعث ضعف عضلات می‌شود. قبل از شروع یا قطع هر دارویی، حتماً با پزشک خود صحبت کنید.

علت بیماری خود ایمنی

علت دقیق بیماری خود ایمنی ناشناخته است، گرچه نظریه‌های زیادی در مورد علت سوء عملکرد آن وجود دارند که به شرح زیر هستند:

• باکتری یا ویروس
• مواد مخدر
• محرک‌های شیمیایی
• محرک‌های محیطی

مطالعات نشان داده اند که اختلالات خود ایمنی غالباً در خانواده‌ها دیده می‌شوند و در زنان بسیار بیشتر هستند. حال این بیماری چقدر جدی است؟ علاوه بر تخریب بافت بدن، یک واکنش خود ایمنی نیز می‌تواند بر عملکرد اندام نیز تأثیر بگذارد و یا منجر به رشد غیر طبیعی عضو شود. مناطقی از بدن که معمولاً تحت تأثیر اختلالات خود ایمنی قرار دارند، علاوه بر لوزالمعده، شامل موارد زیر هستند:

• رگ‌های خونی
• بافت همبند
• اتصالات
• عضلات
• سلول‌های قرمز خون
• پوست
• غده تیروئید

بیش از یکی از این قسمت‌های بدن می‌توانند به یک باره تحت تأثیر قرار گیرند، به همین دلیل برخی از افراد ممکن است به طور همزمان از بیش از یک بیماری خود ایمنی رنج ببرند.

علائم و نشانه‌های بیماری خود ایمنی

با وجود انواع مختلف بیماری خود ایمنی، بسیاری از آن‌ها علائم مشابهی دارند. علائم رایج بیماری خود ایمنی شامل موارد زیر هستند:

• خستگی
• درد و تورم مفصل
• مشکلات پوستی
• شکم درد یا مشکلات گوارشی
• تب مکرر
• تورم غدد

بسیاری از زنان می‌گویند تشخیص بیماری، امری دشوار است. معمولاً هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص بیماری خود ایمنی وجود ندارد. شما باید علائم خاصی را همراه با نشانگرهای خاص خون و در برخی موارد، حتی نمونه برداری از بافت داشته باشید.

این فقط یک عامل نیست. همچنین تشخیص می‌تواند دشوار باشد زیرا این علائم می‌توانند از سایر موارد شایع ناشی شوند. پس زنان باید متوجه علائم جدید خود باشند. اگر شما سالم بوده اید و ناگهان احساس خستگی یا سفتی مفصل می‌كنید، این را نادیده نگیرید. گفتن به پزشک به شما کمک می‌کند تا از نزدیک علائمتان را ببیند و آزمایشاتی را برای شناسایی یا رد بیماری خود ایمنی انجام دهد.

عوارض بیماری خود ایمنی

بیماری‌های خودایمنی می‌توانند شما را در معرض خطر عوارض جدی قرار دهند. خطرات خاص بسته به شرایط متفاوت هستند، اما برخی از رایج‌ترین موارد عبارتند از:

• بیماری قلبی: شرایطی که باعث التهاب می‌شوند مانند لوپوس و اسکلرودرمی، می‌توانند منجر به تصلب شرایین و بیماری‌های قلبی شوند.
• اختلالات خلقی: درد و خستگی مزمن، مشخصه بسیاری از اختلالات خود ایمنی، اغلب با افسردگی و اضطراب همراه است.
• نوروپاتی: آسیب عصبی می‌تواند در بسیاری از اختلالات خود ایمنی از جمله آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 و شوگرن ایجاد شود.
• ترومبوز ورید عمقی: فعالیت بیماری و یا کم تحرکی یا نیاز به صندلی چرخدارف فرد را در معرض خطر لخته شدن خون در پاها قرار می‌دهد. این‌ها گاهی به ریه‌ها می‌روند و باعث آمبولی ریه می‌شوند.
• آسیب اندام‌ها: بیماری‌های خودایمنی که به اندام‌های خاصی حمله می‌کنند، در صورت عدم درمان صحیح، می‌توانند آسیب قابل توجهی وارد کنند، به عنوان مثال، هپاتیت خود ایمنی می‌تواند منجر به آسیب کبدی شده و دیابت نوع 1 می‌تواند باعث مشکلات کلیوی شود. با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود در مورد آنچه می‌توانید انجام دهید برای به حداقل رساندن خطر عوارض مربوط به شرایط خود صحبت کنید.

تشخیص بیماری خود ایمنی

علائم بیماری‌های خود ایمنی به طور کلی وجود داشته و با علائم یا سایر مسائل، به ویژه سایر اختلالات خود ایمنی همپوشانی دارند.  به عنوان مثال، لوپوس می‌تواند مفاصل را مانند آرتریت روماتوئید تحت تأثیر قرار دهد، اما علائم شدت کمتری پیدا می‌کنند.

بیماری التهابی روده یاIBD علائم مشابه بیماری سلیاک را ایجاد می‌کند اما IBD معمولاً به دلیل مصرف گلوتن ایجاد نمی‌شود. همچنین، بسته به بیماری خاص، روند تشخیص نیز متفاوت است. با این حال، این معمولاً شامل آزمایش خون می‌باشد. یک پزشک اغلب می‌تواند با تجزیه و تحلیل آنتی بادی‌های تولید شده توسط سیستم ایمنی، یک بیماری خود ایمنی را تشخیص دهد.

آزمایشی به نام شمارش کامل خون، به پزشک اجازه می‌دهد تا سطح گلبول‌های سفید و قرمز بدن را بررسی کند. وقتی سیستم ایمنی بدن در حال مقابله با چیزی است، سطح آن با سطح پایه معمول متفاوت می‌باشد. اغلب، آزمایشات ساده خون می‌توانند شرایط مختلفی را نشان دهند. به عنوان مثال، تشخیص تیروئیدیت‌هاشیموتو و بیماری گریوز نیاز به یک آزمایش ساده برای اندازه گیری سطح هورمون تیروئید دارد.

آزمایشات دیگر نیز می‌توانند التهاب غیرمعمول را نشان دهند، مسئله ای که در بین همه بیماری‌های خود ایمنی نسبتاً رایج است. این آزمایشات شامل تست پروتئین واکنش پذیر C و تست سرعت رسوب گلبول قرمز می‌باشند. برای برخی از افراد، تشخیص می‌تواند یک پروسه طولانی داشته باشد.

کارشناسان موارد معتبر زیر را توصیه می‌کنند:

• نوشتن سابقه سلامت خانواده
• ثبت علائم و مرور آن‌ها
• دیدن یک متخصص

اگر پزشکی دلالت داشت که علائم مربوط به استرس است یا تصور می‌شود، پس به پزشک دیگری مراجعه کنید.

درمان بیماری خود ایمنی

در حالی که هیچ درمانی برای هیچ بیماری خود ایمنی وجود ندارد، اما درمان‌ها می‌توانند علائم را کاهش یا از بین ببرند، روند پیشرفت بیماری را کند و کیفیت زندگی را بهبود ببخشند. روش‌های خاص بسته به شرایط متفاوت هستند، اما درمان‌های معمول شامل موارد زیر می‌باشند:

تسکین علائم

این ممکن است شامل مصرف آسپیرین یا ایبوپروفن برای کاهش درد و تورم خفیف یا گزینه‌های تجویز شده باشد، بسته به شدت علائم. داروهای تجویز شده نیز می‌توانند به موارد زیر کمک کنند:

• افسردگی
• اضطراب
• خستگی
• مشکلات خواب
• بثورات

در بسیاری از موارد، ورزش منظم و داشتن یک رژیم غذایی بیماران خودایمنی که مغذی و متعادل باشد، نیز می‌تواند کمک شایانی کند.

مصرف داروهای جایگزین

برخی از اختلالات خود ایمنی بر توانایی بدن در تولید آنچه مورد نیاز است، تأثیر می‌گذارند. به عنوان مثال، دیابت نوع 1، بدن را از ایجاد انسولین کافی باز می‌دارد و بیماری تیروئید از تولید مقدار مناسب هورمون تیروئید جلوگیری می‌کند. داروهای مختلف می‌توانند جایگزین این مواد شوند. ممکن است فردی تزریق انسولین انجام دهد یا قرص‌هایی مصرف کند که حاوی نسخه‌های مصنوعی هورمون تیروئید است.

مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی

برای بسیاری از افراد، داروهایی که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کنند، می‌توانند علائم یک بیماری خود ایمنی را تسکین داده و روند پیشرفت آن را کند نمایند. با این حال، این داروها که سرکوب کننده سیستم ایمنی نامیده می‌شوند، می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند.

اجتناب از عوامل محرک

در برخی موارد، اجتناب از مواردی که باعث واکنش سیستم ایمنی بدن می‌شوند، می‌تواند به کاهش یا از بین بردن علائم کمک کرده و روند پیشرفت بیماری را کند کند. به عنوان مثال، داشتن رژیم غذایی بدون گلوتن می‌تواند از بروز علائم بیماری سلیاک جلوگیری کند.

کلام آخر

داشتن بیماری های خود ایمنی مانند بیماری لوپوس، آرتریت روماتوئید یا آرتریت پسوریازیس خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهند. اگرچه برداشتن گام‌هایی برای کاهش بیماری‌های قلبی همیشه ایده خوبی است، اما اگر یکی از این موارد را داشته باشید، این امر ضروری‌تر خواهد شد.با پزشک خود درمورد اینکه چه کاری می‌توانید برای سالم و قوی نگه داشتن قلب خود انجام دهید، صحبت کنید.  این مراحل همچنین می‌توانند به کاهش علائم بیماری خود ایمنی کمک کنند.

فوق تخصص روماتولوژی

سوالات متداول بیماری خودایمنی:

۱- علائم بیماری خودایمنی چیست؟

از رایج ترین علائم بیماری خودایمنی می‌توان به خستگی، درد و تورم مفاصل، مشکلات پوستی، شکم درد یا مشکلات گوارشی، تب مکرر  و تورم غدد اشاره کرد.

۲- آیا بیماری خودایمنی کشنده است؟

به طور معمول بیماری‌های خودایمنی کشنده نیستند و افراد مبتلا به این بیماری‌ها می‌توانند عمر طولانی داشته باشند، اما در موارد بسیار نادری نیز خطر مرگ گزارش شده‌است.

۳- برای درمان بیماری خودایمنی به چه پزشکی مراجعه کنم؟

به پزشک فوق تخصص روماتولوژی جهت بررسی علایم خود مراجعه نماید.

۴- علل بروز بیماری خودایمنی چیست؟

علت اصلی بروز این بیماری فعلا ناشناخته است ولی نظریه های دیگری وجود دارد که مانند محرک های شیمیایی و یا محیطی وحتی عوامل دیگر اشاره کرد.

۵- داروهای متداول برای درمان بیماری خودایمنی کدامند؟

داروهای مانند تزریق انسولین یا مصرف قرص های کار هورمون تیروئید را انجام می دهد.

۶- چه آزمایشهایی برای تشخیص بیماری خودایمنی لازم است ؟

پزشک شما دستورآزمایش خونی که در آن شمارش کامل خون که سطح گلبول های سفید و قرمز بدن را بررسی می کند را می دهد.

۷- آیا ورزش در درمان بیماری خودایمنی موثر است؟

بله ، با ورزش منظم و داشتن یک رژیم غذایی برای بیماران خود ایمنی کمک بسیار به بهبود آنها خواهد کرد.

۸- آیا این بیماری واگیردار است؟

خیر بلکه بر اثر عواملی مانند ژنتیک ، محیط و سلامت شخصی فرد بستگی دارد.

۹- آیا این بیماری ارثی است؟

بله ، در بین والدین یا اطرافیان درجه یک خود پرس وجو کنید که آن‌ها به بیماری خودایمنی مبتلا هستند.

۱۰- آیا درمان گیاهی برای این بیماری وجود دارد؟

بله  ، شما به مراجعه به پزشک طب سنتی و درمیان گذاشتن علایم خود می توانید بیماری خود را درمان کنید.

۱۱- تاثیر این بیماری بر زنان باردار چگونه است ؟

این بیماری برای افراد می تواند خطراتی مانند سقط جنین ، زایمان زود رس و فشارخون بالا در بارداری را به همراه داشته باشد که با مراقبت های پزشکی و مشاوره قبل از زایمان ، بارداری امن و موفقی می توانید داشته باشید.