بیماری پنومونی یا ذات الریه
پنومونی یا ذات الریه یک عفونت ریوی است که هر دو ریه را درگیر می‌کند. این عفونت کیسه‌های هوایی ریه‌ها یا آلوئول‌ها را با مایع یا چرک پر کرده و این التهاب تنفس را دشوار می‌کند. شایع ترین دلایل ذات الریه، باکتری‌ها و ویروس‌ها هستند. عفونت از قارچ‌ها یا انگل‌ها نیز می‌تواند باعث ذات الریه شود.
این بیماری را می‌توان با توجه به تعداد قسمت‌هایی از لوب‌ها در ریه‌ها که آلوده شدهاند، دسته بندی کرد. اگر بخش‌های بیشتری آلوده شوند، چه در یک ریه یا در هر دو ریه، بیماری احتمالاً جدی تر است. با تماس با ویروس‌های عفونی یا تنفس قطرات هوای عفونی می‌توانید به آن مبتلا شوید. برای شناخت این عارضه با وبلاگ دکتر الویس مرادخان همراه باشید.
بیماری ذات الریه یا پنومونی چیست؟
ذات الریه یا پنومونی عفونت ریه‌ها است. بیشتر عفونت‌ها به دلیل باکتری یا ویروس رخ می‌دهند، اما برخی از آن‌ها توسط قارچ نیز ممکن هستند ایجاد شوند. ذات الریه می‌تواند یک بیماری خفیف یا ممکن است بیماری بسیار جدی تری باشد. پنومونی خصوصاً در نوزادان، کودکان خردسال و افراد بالای 60 سال می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد، بنابراین مراجعه سریع به پزشک مهم است.
اگر شما یا کسی که تحت مراقبت از شما است از سرماخوردگی یا آنفولانزا به خوبی بهبود می‌یابد، اما پس از آن بدتر می‌شود، ممکن است بیماری ذات الریه داشته باشد. اگر فرد مبتلا، در تنفس مشکلی دارد، باید به نزدیک‌ترین بخش اورژانس مراجعه کند. برخی از علائم پنومونی مانند سرفه خشک و تب، شبیه علائم ویروس کرونا هستند. اگر در تنفس شدیدا مشکل دارید، بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
انواع ذات الریه یا پنومونی
گاهی اوقات، انواع ذات الریه یا پنومونی را با توجه به نوع ارگانیسم ایجاد کننده التهاب مانند پنومونی باکتریایی، ذات الریه ویروسی یا ذات الریه قارچی، یاد می‌کنیم. نام خاص ارگانیسم نیز ممکن است برای توصیف انواع ذات الریه مانند پنومونی پنوموکوک (Streptococcus Pneumonia) یا پنومونی لژیونلا استفاده شود.
انواع دیگر پنومونی که معمولاً مورد اشاره قرار می‌گیرند، شامل موارد زیر هستند:
- پنومونی آسپیراسیون در نتیجه استنشاق غذا یا نوشیدنی، بزاق یا استفراغ در ریه‌ها ایجاد می‌شود. این امر هنگامی اتفاق می‌افتد که رفلکس بلع دچار اختلال شود مانند آسیب مغزی یا در یک فرد مست.
- چندین نوع باکتری از جمله لژیونلا پنوموفیلا، مایکوپلاسما پنومونیه و کلامیدوفیلا پنومونیه باعث پنومونی غیرمعمول می‌شوند. این بیماری گاهی اوقات ذات الریه سرپایی خوانده می‌شود و به عنوان نوع غیرمعمولی شناخته می‌شود، زیرا علائم آن با سایر انواع پنومونی باکتریایی متفاوت است.
- ذات الریه که از قرار گرفتن در یک دستگاه تنفس برای پشتیبانی تنفسی در محیط مراقبت‌های ویژه ناشی می‌شود، به عنوان پنومونی مرتبط با ونتیلاتور شناخته می‌شود.
علت بیماری ذات الریه یا پنومونی
ذات الریه یا پنومونی در اثر عفونت ریه ایجاد می‌شود. بیشتر عفونت‌ها توسط باکتری‌ها یا ویروس‌ها رخ می‌دهند، اگرچه اغلب علت آن‌ها هرگز پیدا نمی‌شوند. این می‌تواند در اثر سرماخوردگی یا آنفولانزا تحریک شود که به میکروب‌ها اجازه می‌دهد به ریه‌ها دسترسی پیدا کنند.
در موارد شدید ویروس کرونا (COVID-19) ، مشکلات تنفسی می‌توانند به ذات الریه تبدیل شوند. پنومونی COVID-19 یک بیماری جدی است که می‌تواند زندگی را تهدید کند. باکتری‌هایی که معمولاً باعث ذات الریه را ایجاد می‌کنند به نام‌های استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفلوانزا و موراکسلا کاتارالیس شناخته می‌شوند. رایج‌ترین ویروس‌ها شامل ویروس آنفلوانزا، آدنو ویروس انسانی و ویروس سین سیشیال تنفسی هستند.
تصور می‌شود که نیمی از موارد ذات الریه ناشی از ویروس است. یکی دیگر از دلایل عمده پنومونی، عفونت توسط مایکوپلاسما، نوعی باکتری است. ذات الریه ناشی از ارگانیسم‌های مایکوپلاسما معمولاً خفیف تر می‌باشد، اما بهبود می‌تواند طولانی تر باشد. ارگانیسم‌های دیگری مانند قارچ‌ها نیز می‌توانند باعث ذات الریه شوند. این امر بیشتر در افرادی که سیستم ایمنی بدن آن‌ها به درستی کار نمی‌کند مانند کسانی که عفونت HIV دارند یا افرادی که تحت سرطان درمان می‌شوند، بیشتر دیده می‌شود.
برخی از افراد بیشتر به ذات الریه مبتلا می‌شوند یا به بیماری شدیدتری مبتلا می‌شوند، از جمله:
- نوزادان و کودکان خردسال زیر 2 سال
- افراد بالای 65 سال
- افراد مبتلا به بیماری‌های پزشکی مانند دیابت، سرطان یا بیماری‌های مزمنی که ریه‌ها، قلب، کلیه‌ها یا کبد را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
- افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند یا از داروهایی استفاده می‌کنند که سیستم ایمنی بدن آن‌ها را سرکوب می‌کنند.
- افرادی که سیگار می‌کشند.
- افرادی که دارای مشکلات تغذیه ای هستند مانند افراد دارای معلولیت ذهنی در معرض خطر آسپیراسیون (کشیدن غذا یا مایع به مجاری تنفسی).
- افرادی که در بیمارستان تحت معالجه قرار می‌گیرند، خصوصاً اگر برای نفس کشیدن کمک می‌خواهند.
اگر شک دارید که شما یا شخصی که تحت مراقبت تان است ممکن است به ذات الریه مبتلا شود، مهم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. اگر فرد مبتلا در تنفس مشکل دارد، باید به نزدیک ترین بخش اورژانس بیمارستان مراجعه کنید.
علائم و نشانه‌های ذات الریه یا پنومونی
در بیشتر اوقات، افراد مبتلا به ذات الریه قبلاً چند روز یا چند هفته علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا داشته‌اند که بدتر شدهاند. شایع ترین علائم ذات الریه یا پنومونی عبارتند از:
- سرفه: می‌تواند خشک باشد و یا ممکن است مخاط غلیظی ایجاد کند (سرفه می‌تواند چندین هفته پس از درمان موفقیت آمیز ذات الریه ادامه یابد)
- تب (دمای 38 درجه سانتیگراد یا بالاتر)، تعریق و لرز، اگرچه در افراد مسن می‌تواند باعث دمای کمتر از حد نرمال بدن شود.
- تنفس دشوار یا تنفس سریع (به ویژه در کودکان خردسال) یا تنگی نفس.
- احساس خستگی و ناراحتی.
- از دست دادن اشتها.
افراد مبتلا به ذات الریه نیز ممکن است علائم زیر را داشته باشند:
- سردرد داشتن
- درد در قفسه سینه که با تنفس بدتر است.
- سرفه کردن به همراه خون
- احساس حالت تهوع و حتی ممکن است استفراغ کنید.
- درد در همه جای بدن
- گیجی یا گمراه شدن (مخصوصاً افراد مسن).
- به دلیل کمبود اکسیژن در موارد جدی تر، رنگ آبی در اطراف دهان (سیانوز) وجود دارد.
پیشگیری از بیماری ذات الریه یا پنومونی
واکسیناسیون می‌تواند از برخی از انواع بیماری ذات الریه یا پنومونی جلوگیری کند. بهتر است با دکتر خود در مورد اینکه آیا واکسیناسیون برایتان یا فرزندانتان توصیه می‌شود یا خیر صحبت کنید. یک واکسیناسیونی که خطر ذات الریه را کاهش می‌دهد، واکسن پنوموکوک است.
واکسیناسیون بهترین محافظت در برابر ذات الریه است. با واکسن‌های مختلف می‌توان از برخی بیماری‌ها پیشگیری کرد، بنابراین با پزشک خود صحبت کنید که کدام یک برایتان مناسب تر است.
تشخیص بیماری پنومونی یا ذات الریه
تشخیص ذات الریه همیشه با گرفتن شرح حال پزشکی و انجام معاینه فیزیکی برای جستجوی علائم مشخصی شروع می‌شود. برخی از آزمایش‌های تشخیصی که معمولاً انجام می‌شوند، به شرح زیر می‌باشند:
- با اشعه ایکس قفسه سینه می‌توان وجود ذات الریه را نشان داد، اما اطلاعاتی در مورد ارگانیسم مسئول عفونت ارائه نمی‌دهد.
- در بعضی موارد، ممکن است سی تی اسکن از قفسه سینه انجام شود. این جزئیات بیشتری از اشعه ایکس قفسه سینه را نشان می‌دهد.
- پالس اکسی متری میزان اکسیژن موجود در جریان خون را اندازه گیری می‌کند. این آزمایش شامل یک حسگر بدون درد است که به انگشت یا گوش متصل می‌شود. سطح اکسیژن خون ممکن است در ذات الریه کاهش یابد.
- آزمایشات میکروبیولوژی برای شناسایی ارگانیسم عامل. آزمایشات ممکن هستند روی خون یا خلط انجام شوند. آزمایش سریع ادرار برای شناسایی استرپتوکوک پنومونیه و لژیونلا پنوموفیلا در دسترس است. خون یا خلط نه تنها ارگانیسم مسئول را شناسایی می‌کنند، بلکه می‌توانند مورد بررسی قرار گیرند تا مشخص شوند کدام آنتی بیوتیک‌هاعلیه یک سویه خاص باکتریایی موثر هستند.
- برونکوسکوپی روشی است که در آن یک لوله نازک و روشن به نای و مجاری اصلی هوا وارد می‌شود. این به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل مجاری تنفسی را تجسم کرده و در صورت نیاز از نمونه‌های بافتی استفاده کند. برونکوسکوپی ممکن است برای بیمارانی که ذات الریه شدیدی دارند، انجام شود.
درمان بیماری ذات الریه یا پنومونی
درمان بستگی به این دارد که ذات الریه ناشی از باکتری یا ویروس باشد. اگر باکتری‌ها باعث عفونت شده باشند، درمان اصلی آنتی بیوتیک‌ها هستند. در موارد خفیف تر، می‌توان آنتی بیوتیک‌ها را از طریق دهان مصرف کرد. در موارد شدیدتر، حداقل ابتدا باید تزریق شوند.
آنتی بیوتیک‌ها معمولاً در اولین علائم ذات الریه تجویز می‌شوند، قبل از اینکه مشخص شود که ذات الریه ناشی از ویروس یا باکتری است. پنومونی ویروسی با آنتی بیوتیک قابل درمان نیست. بیشتر افرادی که ذات الریه دارند، می‌توانند در خانه بمانند.
اگر در 5 روز اول مصرف آنتی بیوتیک علائم بهبود نیافته یا علائم بدتر شده باشند، با پزشک تماس بگیرید. بعضی اوقات ممکن است نیاز به تغییر در دوز یا نوع آنتی بیوتیک داشته باشید یا ممکن است به بیش از یک دارو نیاز پیدا کنید. برخی از افراد نیاز به معالجه در بیمارستان دارند. این مورد بیشتر در افراد بسیار پیر، بسیار جوان یا مبتلا به بیماری‌های دیگری دیده می‌شود. ممکن است فردی که به دلیل پنومونی در بیمارستان بستری است، به اکسیژن درمانی یا سایر روش‌های شدیدتر درمانی نیاز داشته باشد.
استراحت کافی، نوشیدن مایعات فراوان و مصرف پاراستامول برای تب نیز مهم است. برخی از افراد همچنین ممکن است برای پاکسازی ریه‌های خود به فیزیوتراپی نیاز داشته باشند. داروی سرفه برای مبتلایان به ذات الریه توصیه نمی‌شود.
سرفه می‌تواند به جابجایی شاخه‌های مخاطی از لوله‌ها کمک کرده و عفونت را پاک کند. افراد مبتلا به ذات الریه باید سیگار را ترک کنند و به خوبی از چیزهایی که باعث تحریک ریه‌های آن‌ها می‌شود مانند دود، دور شوند. مایعات زیادی بنوشید و استراحت زیادی کنند تا به بهبودی آن‌ها کمک کند.
کلام آخر
ذات الریه عفونت ریه‌ای است که می‌تواند باعث بیماری خفیف تا شدیدی در افراد در هر سنی شود. واکسن‌ها می‌توانند از برخی انواع این بیماری جلوگیری کنند. با رعایت نکات بهداشتی همچنین می‌توانید به جلوگیری از ذات الریه و سایر عفونت‌های تنفسی کمک کنید. این روش‌ها شامل شستن مرتب دست‌ها و ضد عفونی کردن سطح متأثر از لمس هستند.
عالی بود …منم انگار سینه پهلو خفیف کردم هی نفس عمیق می کشم همه موارد جز تب و لرز و سرفه های خیلی شدید رو ندارم متاسفانه چون سینوزیت دارم آنفولانزا اونم از نوع کرونا منو از ۲۰ اسفند درگیر کرده هی دلم میخواد نفس عمیق بکشم و خلط دارم ولی چون آنتی هیستامین خوردم مخاط تو ریه ام سفت شده احساس سفتی تو ریه دارم که با قطع دارو بهتر شدم.چون گلو دردم بهتر شد و خارش کم داره سرفه هام قطع شده ولی ریه هام درگیر هنوز.بس که دلم میخواد نفس عمیق بکشم یک کم قفسه سینه ام درد گرفته.انگار الگوی نفس کشیدن با استرس عوض شده.لطفا راهنمایی جهت درمانش هم کنید.تهوع و استفراغ ندارم.خستگی دارم و احساس گرسنگی نمی کنم.خیلی تو ریه ام خلط نیست خیلی کم سرفه میکنم.ولی انگار ریه ام نرم نیست.سپاس از توجه اتون