تشخیص و آزمایش بیماری فیبرومیالژیا چگونه است؟
اگر همیشه احساس خستگی می‌کنید و دردهای عضلانی دارید، ممکن است فکر کنید که دچار آنفولانزا یا بیماری دیگری شده‌اید؛ اما اگر علائم شما برای هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه دارد و همچنین بی‌خوابی، ناراحتی دستگاه گوارش یا مشکلات شناختی مانند مه مغزی دارید، احتمال ابتلا به فیبرومیالژیا وجود دارد. با مشاهده این علائم بهتر است به‌سرعت نزد روماتولوژیست بروید تا برنامه درمانی خود را شروع کنید. در این بررسی به تشخیص و آزمایش بیماری فیبرومیالژیا می‌پردازیم.
فیبرومیالژیا چیست؟
فیبرومیالژیا یا فیبرو اختلالی است که باعث درد و حساسیت مزمن می‌شود. فیبرو در زنان شایع‌تر از مردان است و همچنین در افراد مبتلا به آرتریت یا دردهای مزمن مانند آرتریت روماتوئید، اسپوندیلیت آنکیلوزان یا لوپوس شایع است. فیبرومیالژیا می‌تواند در هر سنی رخ دهد اما در بیشتر موارد در میان‌سالی رخ خواهد می‌دهد. پزشکان دقیقاً نمی‌دانند چه چیزی باعث فیبرومیالژیا می‌شود اما می‌دانند که این عارضه به دلیل یک بیماری خود ایمنی، التهاب سیستمیک یا اختلال فیزیکی مفصل یا عضله نیست.
فردریک وولف، دکتر روماتولوژیست و متخصص فیبرومیالژیا در ویچیتای کانزاس می‌گوید: «افرادی که فیبرومیالژیا دارند، آستانه دردشان کاهش می‌یابد. اگر انگشت خود را در قفسه سینه کسی که فیبرومیالژیا دارد، فشار می‌دهید، احساس درد می‌کند. این فشار دردناک‌تر از افرادی است که فیبرومیالژیا ندارند.»
تشخیص فیبرومیالژیا
هیچ آزمایش واحدی مانند آزمایش خون یا آزمایش تصویربرداری مانند اشعه ایکس وجود ندارد که بتواند تشخیص فیبرومیالژیا را تأیید کند. در عوض، فیبرومیالژیا به‌عنوان تشخیص طرد در نظر گرفته می‌شود، به این معنی که پزشکان ابتدا باید سایر مشکلات سلامتی را رد کنند. با پزشک خانواده یا روماتولوژیست خود قرار ملاقات بگذارید تا در مورد علائمتان با او صحبت کنید.
گزارش درد فیبرومیالژیا برای ردیابی علائم، شدت درد و نحوه تأثیرگذاری شیوه زندگی شما و ارائه آن به پزشک، می‌تواند مفید باشد. جان دامبروسکی، متخصص بیهوشی و متخصص مدیریت درد در مرکز درد واشنگتن می‌گوید: «تشخیص فیبرومیالژیا اغلب چالش‌برانگیز است. وقتی سردرد یا شکستگی استخوان دارید، می‌توانید به مشکل مشخصی اشاره کنید. با فیبرومیالژیا، علائم می‌توانند تا حدودی مبهم باشند.
دلایل زیر باعث می‌شوند تشخیص فیبرومیالژیا دشوار باشد:
1- به پزشک مناسبی مراجعه نکرده‌اید
درحالی‌که اولین اقدام شما احتمالاً صحبت با پزشک عمومی خواهد بود، ممکن است بخواهید به یک روماتولوژیست آن را ارجاع دهید. افرادی که عمدتاً با فیبرومیالژیا کار می‌کنند، روماتولوژیست هستند زیرا فیبرومیالژیا یک مشکل روماتولوژیک است.
مراجعه به روماتولوژیست، ممکن است شامل آزمایش‌هایی برای رد کردن بیماری‌های دیگر مانند لایم، آرتریت روماتوئید (RA)، اسپوندیلوآرتریت محوری و استئوآرتریت باشند. عاقلانه است که به متخصصی مراجعه کنید که عادت به برخورد با بیماران فیبرومیالژیا برای تشخیص و درمان اولیه دارد.
2- پزشک شما را به‌درستی غربالگری نکرده است
یکی از دلایلی که تشخیص فیبرومیالژیا دشوار است، این خواهد بود که پزشکان زمان و منابعی را صرف جستجوی بیماری‌هایی می‌کنند که همه علائم مختلف فیبرومیالژیا را دارند. اگر پزشک به فیبرومیالژیا مشکوک نبوده باشد، ممکن است در شرایط متفاوتی مانند تشخیص بیماری به‌عنوان افسردگی یا سندرم روده تحریک‌پذیر قرار بگیرند. مراجعه به روماتولوژیست یا دکتر با تجربه در درمان بیماران فیبرومیالژیا، ممکن است زمان شما را برای تشخیص تسریع ببخشد.
3- درد فیبرو اغلب نامرئی است
مهم است که دقیقاً در کجای بدن خود درد را به زبان بیاورید و توضیح دهید که درد چگونه احساس می‌شود، چه چیزی باعث آن شده است، چه مدت طول می‌کشد و چه چیزی باعث بهبود آن می‌شود. درحالی‌که فردی که مثلاً به آرتریت روماتوئید مبتلا است، اغلب می‌تواند به قسمت خاصی از بدن مانند دست اشاره کند.
علاوه بر درد، تورم، قرمزی و سفتی دارد، فرد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است درد و حساسیت گسترده‌تری را در نواحی بزرگ‌تری از بدن تجربه کند. برخی افراد مبتلا به فیبرومیالژیا احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش همراه با درد در نواحی بدن و همچنین خستگی قابل‌توجهی را تجربه کنند.
4- فیبرو می‌تواند با بیماری‌های دیگری رخ دهد
افراد می‌توانند هم‌زمان با سایر بیماری‌ها مانند آرتریت التهابی یا آرتروز، فیبرو داشته باشند. همه آن‌ها شرایطی مزمنی هستند اما روماتولوژیست باید بتواند سؤالاتی بپرسد و تست‌های آزمایشگاهی یا تصویربرداری انجام دهد که به تشخیص آن‌ها کمک می‌کند. یک سناریو این است که بیمار ممکن است آرتریت روماتوئید داشته باشد و داروهایی مصرف کند که التهاب را کاهش دهند اما همچنان درد را تجربه کند.
در این مورد، درد ممکن است ناشی از فیبرو باشد نه از آرتریت روماتوئید! یک مطالعه علمی نشان داد که 14 درصد از بیماران آرتریت روماتوئید، معیارهای فیبرومیالژیا را نیز برآورده داشتند. در این‌گونه موارد باید به نزد روماتولوژیست بروید.
معاینه فیزیکی و تاریخچه پزشکی برای تشخیص فیبرومیالژیا
به‌منظور تشخیص فیبرومیالژیا، پزشک باید از شما در مورد علائم زیر و شدت آن‌ها بپرسد:
- احساس درد در طول هفته
- خستگی و بی‌حالی
- مشکلات شناختی
- بیدار شدن از خواب با احساس خستگی
پزشک احتمالاً می‌خواهد در مورد درد و حساسیت خاصی که در نواحی مشخصی از بدن احساس می‌کنید، اطلاع پیدا کند. علاوه بر این، پزشک شما باید در مورد سایر علائم نیز از شما سؤال بپرسد زیرا فیبرومیالژیا معمولاً با سایر مسائل بهداشتی به‌ظاهر نامرتبط ازجمله سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، درد فک ناشی از فشار دادن، سردرد، تکرر ادرار و اضطراب یا افسردگی همراه است.
سیستم عصبی بیش‌ازحد تحریک‌شده، می‌تواند به مشکلات ناشناخته معده و همچنین درد فک و سردرد ناشی از فشار دادن فک در پاسخ به درد منجر شود. به همین دلیل است که داشتن پزشکی که به علائم شما گوش می‌دهد و می‌تواند نشانه‌ها را به‌خوبی درک کند، بسیار مهم است. 80 درصد از تشخیص فیبرومیالژیا، شرح وضعیت بیماری است.
معیارهای قدیمی و جدید برای تشخیص فیبرومیالژیا
معیارها یا قوانین برای تشخیص فیبرومیالژیا در دهه گذشته تغییر کرده‌اند. معیارهای کالج آمریکایی روماتولوژی (ACR) برای اولین بار در سال 1990 این معیارها را منتشر کرد که شامل موارد زیر هستند:
- وجود درد در دو طرف بدن
- وجود درد در بالا و پایین کمر
- وجود درد حداقل به مدت سه ماه
- درد ناشی از اختلال دیگری نیست
بااین‌حال، معیارهای جدیدتر نقش نقاط حساسی را در تشخیص فیبرومیالژیا کمرنگ کرده‌اند. معیارهای تشخیصی فیبرومیالژی به‌روز شده ACR از سال 2010 ایجاد شده است که به نام شاخص درد گسترده (WPI) و مقیاس شدت علائم (SSS) مشهور است.
شاخص درد گسترده می‌پرسد که در کجا و در چه نواحی خاصی از بدن احساس درد کرده‌اید و برای هر ناحیه عدد «یک» را ذکر می‌کند. مقیاس شدت علائم احساس درد را از نظر خستگی، علائم شناختی و احساس شما هنگام بیدار شدن در مقیاس صفر (بدون مشکل) تا 3 (شدید و مداوم) ارزیابی می‌کند.
امروزه، پزشکان بیماری فیبرومیالژیا را بر اساس دستورالعمل‌های کلی زیر تشخیص می‌دهند:
- استفاده از شاخص درد گسترده و مقیاس شدت علائم زمانی که (WPI) ≥7 و مقیاس شدت علائم (SSS) دارای امتیاز ≥5، یا WPI بین 4 تا 6 و نمره SSS ≥9 است.
- درد عمومی که به‌عنوان درد حداقل در چهار ناحیه از پنج ناحیه (سمت چپ بالا، راست بالا، چپ پایین، راست پایین، پایین کمر) وجود دارد.
- علائم حداقل برای سه ماه وجود داشته و ثابت بوده‌اند.
نقش شمارش نقاط حساس در تشخیص فیبرومیالژیا
وقتی پزشکان سال‌ها پیش فیبرومیالژیا را تشخیص می‌دادند، نقاط حساس را می‌شمردند و آن آمارها را در طول زمان دنبال می‌کردند تا مشخص کنند که آیا وضعیت بیمار بهتر می‌شود یا خیر! آن‌ها به 18 نقطه خاص در بدن که در آن بیماران فیبرومیالژیا تمایل دارند درد و حساسیت بیشتری را تجربه کنند، فشار وارد می‌کردند. نقاط حساسی که در دو طرف بدن ایجاد می‌شوند، عبارت‌اند از:
- پایین گردن در جلو
- لبه بالای سینه
- بازو نزدیک آرنج
- زانو
- پایه جمجمه در پشت سر
- استخوان لگن
- باسن بیرونی بالایی
- پشت گردن
- پشت شانه‌ها
اکنون روش شمارش نقاط حساس به‌عنوان یک معیار استاندارد برای تشخیص فیبرومیالژیا و تعیین اینکه آیا وضعیت در حال بهبودی یا بدتر شدن، شناخته نشده است. این مهم بدین دلیل است که تحقیقات نشان داده‌اند که نقاط حساس تنها در حدود 50 درصد در بیماران فیبرومیالژیا وجود دارند. بسیاری از افراد معیارهای درد را برای این نواحی خاص رعایت نکردند اما به‌طورکلی درد در همه‌جا یا در نواحی خاصی وجود داشتند. شمارش و ارزیابی نقاط حساس هنوز هم امروزه توسط برخی از پزشکان استفاده می‌شوند اما نباید به‌طور انحصاری برای تشخیص فیبرومیالژیا مورداستفاده قرار گیرند شما می‌توانید بدون درد در این نقاط حساس، فیبرومیالژیا داشته باشید.
آزمایش‌های تشخیصی فیبرومیالژیا
آزمایش خون که مخصوص تشخیص فیبرومیالژیا باشد، وجود ندارد. پزشک ممکن است برای غربالگری بیماری‌های دیگر، از شما خون بگیرد و بیماری‌های دیگری مانند کم‌کاری تیروئید (غده تیروئید کم‌کار)، پلی میالژی روماتیکا، آرتریت روماتوئید یا لوپوس را کنترل کند. آزمایش‌هایی مانند پروتئین واکنشی C (CRP) و سرعت رسوب گلبول‌های قرمز (ESR)، التهاب را در بدن تشخیص می‌دهند. این تست‌ها باید در بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید افزایش یابند اما در فیبرومیالژیا نه!
اگر تست‌های CRP با سطوح پایین یا متوسط برگشت و تست‌های ESR التهاب کم را نشان دهند، ممکن است سایر بیماری‌ها رد شوند و پزشک را در جهت تشخیص فیبرومیالژیا راهنمایی کند. تحقیقات نوظهور با استفاده از طیف‌سنجی ارتعاشی (یک آزمایش خون پیشرفته)، ممکن است به شناسایی بیومارکرهای پروتئینی خاص در خون کمک کنند که این مهم فیبرو را از سایر اختلالات متمایز می‌کند؛ اما انتظار نمی‌رود این آزمایش حداقل تا پنج سال دیگر برای استفاده آماده باشد.
آزمایش‌های تصویربرداری برای تشخیص فیبرومیالژیا
درحالی‌که آرتریت را می‌توان در عکس اشعه ایکس مشاهده کرد، فیبرومیالژیا در اشعه ایکس نشان داده نمی‌شود؛ بنابراین اگر علائم فیبرو مانند درد گسترده بدن دارید اما اشعه ایکس آسیب مفصلی را نشان نمی‌دهد، این می‌تواند نشانه دیگری باشد که علائم شما به دلیل فیبرومیالژیا هستند. در مطالعات تحقیقاتی، آزمایش‌های تصویربرداری عملکردی مغز در افراد مبتلا به فیبرومیالژیا، پردازش غیرطبیعی درد را در نواحی خاصی از مغز نشان می‌دهند.
طیف‌سنجی رزونانس مغناطیسی که یک آزمایش غیرتهاجمی که تغییرات بیوشیمیایی در مغز را اندازه‌گیری می‌کند، غلظت‌های بالاتری از انتقال‌دهنده عصبی گلوتامات را در مناطق خاص مرتبط با درد در بیماران فیبرومیالژیا نشان می‌دهد. محققان از این فناوری در طول مطالعات استفاده کرده‌اند اما این تست تابه‌حال در مطب پزشکان برای کمک به تشخیص بیماران انجام نشده است. پزشک شما باید بتواند فیبرومیالژیا را با استفاده از روش‌های ذکرشده در بالا تشخیص دهد.
درمان بیماری فیبرومیالژیا
هنگامی‌که پزشک شما ارزیابی کرد که آیا معیارهای تشخیص فیبرومیالژیا را دارید یا خیر و سایر بیماری‌های روماتیسمی را رد کرد، ممکن است داروهای تجویزی و اصلاح شیوه زندگی را برای درمان و مدیریت فیبرومیالژیا پیشنهاد کند. پزشک شما ممکن است داروهای ضدافسردگی خاصی را توصیه کند که این‌ها نه‌تنها می‌توانند افسردگی را درمان کنند بلکه درد و خستگی مرتبط با فیبرومیالژیا را نیز برطرف می‌کنند.
دسته دیگری از داروهایی که معمولاً برای فیبرو تجویز می‌شوند، داروهای ضد تشنج هستند که می‌توانند به درد ناشی از فیبرومیالژیا نیز کمک کنند. این‌ها شامل گاباپنتین (Neurontin) و پره گابالین (Lyrica) هستند. تغییرات سبک زندگی، بخش اصلی درمان فیبرو است. پزشکان به بیماران پیشنهاد می‌کنند یک رژیم غذایی سالمی داشته باشند و تکنیک‌های آرامش بخشی مانند مدیتیشن، حرکات کششی، یوگا و فیزیوتراپی را تمرین کنند.
ممکن است درمان‌هایی مانند درمان شناختی رفتاری (CBT) و گفتاردرمانی و همچنین طب سوزنی، ماساژ درمانی و کایروپراکتیک به کاهش درد و علائم توصیه شوند. انجام ورزش منظم، حتی در ابتدا با افزایش بسیار کوچک، مهم است. خواب کافی و تمرین مدیریت استرس و مراقبت از خود برای کمک به رفع خستگی ناشی از فیبر، ضروری هستند. هنگامی‌که روماتولوژیست یک برنامه درمانی ارائه کرد، باید وضعیت بیماری خود را پیگیری کنید.
کلام آخر
تشخیص فیبرومیالژیا دشوار است و این مهم باید توسط روماتولوژیست ماهر انجام شود؛ اما را مراجعه به پزشک مناسب می‌توانید شرایط درمانی خود را بهبود دهید و برای سالیان دراز و بدون مشکل خاصی با این بیماری زندگی کنید. سعی کنید هرگونه علائم خود را پزشک در میان بگذارید و با انجام تست‌های آزمایشگاهی مختلف، وضعیت بیماری خود را به مرحله بهبود ببرید.
منبع:
