تشخیص و آزمایش نقرس چگونه است؟
اگر در طول شب یا اول صبح گرمی، قرمزی و درد شدید و ناگهانی را در انگشت شست پا احساس کرده‌اید، نقرس می‌تواند مقصر باشد. نقرس نوعی آرتریت است که میلیون‌ها نفر از مردم کشور تحت تأثیر قرار داده است. این عارضه باعث شروع ناگهانی درد و التهاب مفاصل می‌شود که می‌تواند بر دامنه حرکتی و توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد.
برخی از افراد در وسط عود نقرس گزارش می‌دهند که درد آن‌قدر شدید است که تحمل لمس ملحفه با انگشتان پا را ندارند و راه رفتن برایشان سخت می‌شود. به همین دلیل، این بیماران به روماتولوژیست مراجعه می‌کنند تا شدت و اثرات بیماری خود به‌درستی تشخیص دهند. به همین دلیل، ما در این بررسی به نحوه تشخیص و آزمایش نقرس می‌پردازیم. با مقاله دیگری از وبلاگ دکتر الویس مرادخان همراه باشید.
نقرس چیست؟
نقرس وضعیتی است که در آن رسوبات اضافی، یک شکل کریستالی اسید اوریک باعث مشکلات سلامتی می‌شوند. اسید اوریک یک محصول جانبی و طبیعی از فرآیند متابولیسم است. بردن همیشه آن را تولید می‌کند و از طریق ادرار دفع می‌نماید؛ اما هنگامی‌که بدن شما اسید اوریک بیش‌ازحدی تولید می‌کند که در پزشکی به آن «هیپراوریسمی» می‌گویند، این امکان وجود دارد که اسید اوریک متبلور شده و در مفاصل شما تجمع پیدا کند و باعث علائم نقرس ازجمله درد مفاصل و سنگ کلیه شود.
شایع‌ترین مشکل آرتریت نقرسی است که در آن فرد از التهاب مفصل رنج می‌برد. کریستال‌های اسید اوریک همچنین می‌توانند در کلیه تشکیل شده و باعث ایجاد سنگ کلیه شوند و همچنین می‌توانند در مکان‌های مختلف مانند زیر پوست تجمع کنند. این برجستگی‌های بزرگ و قابل‌مشاهده در زیر پوست به‌عنوان «توفی» شناخته می‌شوند.
مانند بسیاری از شرایط، تشخیص زودهنگام و درمان سریع برای بهترین احساس و جلوگیری از هرگونه عارضه، ازجمله آسیب دائمی استخوان و مفاصل ضروری است. اگر مراجعه به پزشک را به تعویق بیندازید، نقرس شما می‌توانند عود کند و سایر مفاصل شما را تحت تأثیر قرار دهد. شما همچنین خطر ابتلا به آرتریت مزمن نقرسی را خواهید داشت که می‌تواند منجر به آسیب دائمی مفاصل، تغییر شکل مفاصل و درد مداوم شود.
تشخیص نقرس چگونه است؟
اگر در مورد علت درد و سایر علائم خود مطمئن نیستید، باید به فوق تخصص روماتولوژی مراجعه کنید. پزشک می‌تواند شامل متخصص داخلی یا عمومی، ارتوپد یا متخصص پا باشد. ابتدا، پزشک شما یک معاینه فیزیکی برای ارزیابی سلامت کلیه‌ها انجام می‌دهد و در مورد سابقه درد مفاصل و سایر علائمی که نشان‌دهنده نقرس است و همچنین سابقه خانوادگی شما و هرگونه شرایط پزشکی قبلی که دارید یا داروهایی که مصرف می‌کنید، سؤال خواهد کرد.
پزشک ممکن است درد مفاصل را بررسی کند. بیش از نیمی از موارد نقرس حاد برای اولین بار در انگشت شست پا رخ می‌دهند. سپس این مشکل با گذشت زمان می‌تواند به نواحی دیگری مانند وسط پا، مچ پا، زانو، دست‌ها، مچ دست، آرنج و سایر مفاصل نیز سرایت کند.
همراه با ارزیابی سابقه پزشکی و علائم شما، روماتولوژیست می‌خواهد در مورد عوامل خطر احتمالی نقرس، صحبت‌های شما را بشنود. اگر پزشک شما در مورد عادات غذایی و مصرف الکل سؤالی پرسید، نگران نباشید. این سؤالات به پزشک کمک می‌کند تا عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی مانند مصرف قند و نوشیدن الکل معمولی و سنگین را شناسایی کند، بنابراین مهم است که با او صادق باشید.
عوامل خطر نقرس که پزشک ممکن است آن‌ها را در نظر بگیرد:
- سابقه خانوادگی نقرس
- چاقی (BMI بیش از 30 کیلوگرم بر مترمربع)
- برخی داروها مانند دیورتیک‌ها (قرص‌های آب)
- مصرف زیاد غذاهای غنی از پورین (گوشت قرمز، گوشت اندام و انواع خاصی از غذاهای دریایی مانند آنچوی، شاه‌ماهی، ساردین، صدف، گوش‌ماهی، قزل‌آلا، شاه‌ماهی، ماهی خال‌مخالی و ماهی تن)
- برخی از شرایط سلامت مزمن ازجمله نارسایی احتقانی قلب، دیابت، فشارخون بالا، مقاومت به انسولین، بیماری کلیوی و سندرم متابولیک
- مصرف الکل سنگین و معمولی
آشنایی با معیارهای تشخیصی نقرس
اگر به پزشک مراجعه کنید، او احتمالاً از یک رویکرد تشخیصی بالینی (قانون) استفاده می‌کند که بر اساس متغیرها امتیازاتی را در نظر می‌گیرد. اگر نمره شما 4 یا کمتر باشد، احتمال ابتلا به نقرس کم است. اگر نمره شما 8 یا بالاتر باشد، احتمال تشخیص نقرس زیاد خواهد بود. موارد زیر در امتیازدهی مؤثر هستند:
- جنس مرد (2 امتیاز)
- شعله‌ور شدن آرتریت قبلی توسط بیمار (2 امتیاز)
- شروع علائم در یک روز (0.5 امتیاز)
- قرمزی مفصل (1 امتیاز)
- درگیری اولین مفصل فالانژیال متاتارس (شست پا) (2.5 امتیاز)
- فشارخون بالا یا حداقل وجود یک بیماری قلبی عروقی (1.5 امتیاز)
- سطح اورات سرم (خون) بیشتر از 5.88 میلی‌گرم در دسی لیتر (3.5 امتیاز)
تست‌های تشخیص نقرس
پزشک شما احتمالاً مجموعه‌ای از تست‌های آزمایشگاهی را تجویز می‌کند که به تشخیص نقرس کمک می‌کنند. این آزمایشات اغلب در حین شعله‌ور شدن نقرس انجام می‌شوند زیرا در این زمان یافتن کریستال‌های اسید اوریک در مفصل آسیب‌دیده آسان‌تر است. بااین‌حال، سطح اسید اوریک می‌تواند در حین شعله‌ور شدن کاهش یابد، بنابراین آزمایشات دوباره باید تکرار شوند. آزمایش‌های معمول نقرس عبارت‌اند از:
آنالیز مایع سینوویال
راه ایده آل برای تشخیص نقرس، این است که پزشک مایع را از مفصل بیرون بکشد و مایع را برای وجود کریستال‌های اسید اوریک در زیر میکروسکوپ با یک اتصال ویژه به نام پلاریزه بررسی کند.
پس از استفاده از یک بی‌حس‌کننده موضعی برای بافت نرم روی مفصل، پزشک یک سوزن را به فضای مفصل وارد می‌کند تا نمونه‌ای از مایع را خارج کند. مایع برای تجزیه‌وتحلیل به آزمایشگاه فرستاده می‌شود. اگر نقرس وجود داشته باشد، تجزیه‌وتحلیل مایع سینوویال کریستال‌های سوزنی شکل را نشان می‌دهد.
آزمایش‌های خون
پزشک شما احتمالاً از آزمایش خون برای کمک به تشخیص ابتلا به نقرس استفاده خواهد کرد. برای افراد مبتلا به نقرس، سطح اسید اوریک خون تقریباً همیشه بالاتر از 6 میلی‌گرم در دسی لیتر است. هر چه میزان اسید اوریک بالاتر باشد، نقرس تشخیص داده می‌شود.
مهم است که توجه داشته باشید که افراد با سطح پایین اسید اوریک نیز همچنان ممکن است نقرس داشته باشند. بین 12 تا 43 درصد از افراد در طول تشدید نقرس، سطح اسید اوریک پایین تا نرمالی دارند. همچنین، ممکن است سطح اسید اوریک بالا باشد اما بیمار علائم نقرس دردناک را تجربه نکند. این وضعیتی است که هیپراوریسمی بدون علامت نامیده می‌شود.
تست‌های تصویربرداری
آزمایش‌های تصویربرداری ازجمله اشعه ایکس، اولتراسوند و توموگرافی کامپیوتری (CT)، می‌توانند به پزشکان کمک کرده تا سایر شرایط سلامتی را رد کرده و توفی، رسوبات کریستال‌ها و تجمع مایعات که همگی از ویژگی‌های نقرس هستند، بررسی کنند.
اشعه ایکس
عکس‌برداری با اشعه ایکس می‌تواند نشان دهد که آیا توفی زیر پوست وجود دارد یا خیر و همچنین آیا بیمار فرسایش استخوانی به دلیل توفوس دارد که مشخصه نقرس مزمن است. می‌توان از اشعه ایکس برای رد شکستگی در انگشتان پا یا مفصل دیگر نیز استفاده کرد.
سونوگرافی یا ام آر آی
ام آر آی می‌تواند رسوبات کریستالی، تجمع مایع یا باریک شدن فضای مفصل (به دلیل از دست دادن غضروف) را نشان دهد.
اسکن DECT
سی‌تی‌اسکن با انرژی دوگانه می‌تواند برای تشخیص کریستال‌های اورات (یک نشانه مشخص از نقرس) از کریستال‌های کلسیم (در شرایط دیگری به نام نقرس کاذب) استفاده شود.
سایر شرایط تشخیص نقرس
اگر اضافه‌وزن داشته، در شب درد ناگهانی و شدیدی در انگشت شست پا دارید، آزمایش خون شما سطوح بالای اسید اوریک را نشان می‌دهد و اگر تمایل به خوردن رژیم غذایی غنی از گوشت و غذاهای دریایی و مصرف بیش‌ازحد الکل دارید، نقرس احتمالاً مقصر اصلی است؛ اما تشخیص نقرس همیشه آن‌قدرها هم ساده نیست. تقریباً 25 درصد از افراد مبتلا به نقرس، حتی دردی را در انگشت شست پا احساس نمی‌کنند. در عوض، علائم در مفاصل متعدد رخ می‌دهند و می‌توانند شرایط دیگری به شرح زیر را تقلید کنند:
- نقرس کاذب
- آرتریت سپتیک
- عفونت باکتریایی پوست (سلولیت)
- شکستگی استرس
- روماتیسم مفصلی
- آرتریت پسوریاتیک
در این موارد، بخشی از فرآیند تشخیصی ممکن است شامل رد این شرایط نیز باشد. علائم و نشانه‌های دیگری که می‌توانند به پزشک کمک کنند تا نقرس را از شکل دیگری از آرتریت تشخیص دهند، عبارت‌اند از:
- کریستال‌های سوزنی شکل با لبه‌های تیز از تجزیه‌وتحلیل مایع مفصلی
- عدم تقارن نقرس معمولاً فقط یک مفصل را در یک زمان درگیر می‌کند اما حتی اگر چندین مفاصل درگیر شوند، معمولاً متقارن نیستند (به‌ندرت هر دو انگشت شست پا را هم‌زمان درگیر می‌کند بلکه ممکن است بر یک مچ پا و یک انگشت پا اثر بگذارد).
- قرمزی روی مفاصل که در آرتریت روماتوئید یا آرتریت پسوریاتیک غیرمعمول است اما در نقرس رایج است.
- شدت درد و حساسیت بالا، به‌طوری‌که مفصل هنگام لمس یک ملحفه نیز درد می‌کند.
- مشکل در راه رفتن به دلیل شدت درد وجود دارد.
- حملات نقرس اغلب در عرض 24 ساعت پس از شروع، به اوج خود می‌رسند.
برنامه درمانی پس از تشخیص نقرس
اگر پزشک تشخیص درستی داشته باشد و درمان را به‌موقع شروع کند، حملات دردناک نقرس قابل‌درمان و کنترل هستند. درمان شامل انواع داروها برای کنترل التهاب و کاهش سطح اسید اوریک، همراه با ارائه یک برنامه جامع برای سبک زندگی متفاوت است. سبک زندگی متفاوت می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کاهش وزن: اضافه‌وزن می‌تواند سطح اسید اوریک را افزایش دهد و فشار ناخواسته‌ای بر مفاصل وارد کند.
- رژیم کم‌پورین: این به معنای اجتناب از الکل، صدف، گوشت قرمز و شکر و شربت ذرت با فروکتوز بالا است.
رایج‌ترین دارویی که برای درمان نقرس تجویز می‌شود، آلوپورینول است که به کاهش سطح اسید اوریک کمک می‌کند. این دارو باعث مسدود کردن آنزیم‌هایی می‌شود که پورین‌ها را به اسید اوریک تبدیل می‌کند. در افرادی که نمی‌توانند آلوپورینول را تحمل کنند، داروی فبوکسوستات تجویز می‌شود.
داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک باید به‌طور مرتب مصرف شوند تا به پایین نگه داشتن سطح اسید اوریک و تجمع کریستال در مفاصل و جاهای دیگر بدن جلوگیری کنند. در طول عود نقرس، ممکن است به داروهای اضافی برای کاهش سریع التهاب و درد نیاز داشته باشید. درمان نقرس حاد شامل موارد زیر است:
- واسطه‌های خوراکی ضدالتهابی مانند کلشی سین
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ناپروکسن (Aleve) یا سلکوکسیب (Celebrex)
- آستروئید خوراکی مانند پردنیزون یا تزریق موضعی آستروئید
درحالی‌که رژیم غذایی مناسب بیماران نقرس مانند حذف غذاهای با پورین بالا، ازجمله کاهش مصرف الکل، می‌توانند بخشی از مدیریت نقرس کمک کنند… نقرس در درجه اول به رژیم غذایی مربوط نمی‌شود و اغلب در افرادی رخ می‌دهد که استعداد خانوادگی و ژنتیکی برای ابتلا به نقرس داشته و اغلب برای مدیریت بهینه نیاز به دارودرمانی دارند.
علت نقرس ژنتیک است، اگر از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به نقرس هستید، ممکن است بیماری شما با غذاهای خاصی شعله‌ور شوی، اما اگر مستعد آن نباشید، ممکن است غذاهای مختلفی بخورید و هرگز درد نقرسی را احساس نکنید. درست است که غذاهایی مانند گوشت قرمز، صدف‌ها و الکل، به‌ویژه آبجو، می‌توانند باعث تشدید نقرس شوند اما این تنها در افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری هستند، اتفاق میفتد.
کلام آخر
وقتی درمان نقرس را شروع کردید، اغلب باید درمان را به‌صورت مادام‌العمر ادامه دهید؛ اما نکته مثبت اینجا است که پایبندی به برنامه درمانی، به معنای دور نگه داشتن علائم نقرس و بهبود سلامت کلی شما برای سال‌های آینده است؛ اما در درجه اول باید بیماری شما توسط یک روماتولوژیست خوب تشخیص داده شود. برای این کار نیاز به انجام تست‌های مختلف مانند آزمایش خون، آنالیز مایع سینوویال، تصویربرداری و سایر موارد است. تشخیص درست می‌تواند به درمان مؤثر نقرس کمک کند.
