روش های جلوگیری از پیشرفت نقرس
نقرس (Gout) یک بیماری التهابی دردناک است که در اثر تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل ایجاد می‌شود. این بیماری که به‌عنوان «آرتریت نقرسی» نیز شناخته می‌شود، قادر است به‌طور ناگهانی رخ دهد که اغلب از شست پا شروع می‌شود. افراد مبتلا به نقرس دوره‌هایی را تجربه می‌کنند که علائمشان بدتر شده که این به‌عنوان «حمله نقرس» شناخته می‌شود.
نقرس در بین 1 تا 4 درصد از جمعیت جهان رخ می‌دهد، اگرچه در برخی کشورها شیوع بالاتری نزدیک به 10 درصد دارد. این بیماری بیش از 3 درصد از بزرگ‌سالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ اما روش‌های جلوگیری از پیشرفت نقرس می‌توانند به مشکلات بیماران کمک زیادی کنند. با مقاله دیگری از وبلاگ دکتر الویس مرادخان همراه باشید.
نقرس چیست؟
نقرس نوعی آرتریت التهابی است و زمانی اتفاق می‌افتد که سطح اسید اوریک (محصول جانبی طبیعی واکنش‌های متابولیک در بدن) بیش‌ازحد بالا می‌رود. وقتی سطح اسید اوریک به حدی بالا رود که بدن نمی‌تواند به‌راحتی آن را حل و دفع کند (از طریق ادرار)، اسید اوریک شروع به کریستالی شدن می‌کند.
کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل رسوب می‌کنند، جایی که باعث التهاب شدیدی می‌شوند. انگشت شست پا محل شناخته‌شده حملات نقرس است اما نقرس می‌تواند به مفاصل مختلف در سراسر بدن نیز ضربه بزند. نقرس یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های ثبت شده‌ای است که سابقه آن به مصر باستان باز می‌گردد. این آرتریت فوق‌العاده دردناک، امروزه میلیون‌ها بزرگ‌سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد، همان‌طور که دکتر توماس سیدنهام در قرن هفدهم این مشکل را به‌خوبی توصیف کرد:
«قربانی به رختخواب می‌رود و در سلامت کامل می‌خوابد. حدود نیمه‌های شب با درد شدید انگشت شست پا از خواب بیدار می‌شود. دردی که در ابتدا کم بود، شدیدتر می‌شود. به صورتی که فرد حتی نمی‌تواند روی پای خود بایستد.»
مراحل پیشرفت نقرس
خوشبختانه امروزه روش‌های زیادی برای جلوگیری از پیشرفت نقرس وجود دارند. روماتولوژیست ها می‌توانند این عارضه را در مراحل ابتدایی درمان کنند؛ اما برای بسیاری از بیماران مبتلا به نقرس شدید، این بیماری بدون درمان یا درمان ناکافی باقی می‌ماند.
به‌عنوان‌مثال، در یک مطالعه اخیر، تنها 37 درصد از افراد مبتلا به نقرس، از داروی کاهش‌دهنده اسید اوریک آلوپورینول استفاده می‌کردند. در میان بیماران نقرس با عودهای مکرر نیز تنها نیمی از آن‌ها این داروها را مصرف می‌کردند. درمان نادرست نقرس می‌تواند باعث پیشرفت بیشتر بیماری شود. با گذشت زمان، نقرس می‌تواند مفاصل بیشتری را در سراسر بدن تحت تأثیر قرار دهد و باعث مشکلاتی مانند توفوس نقرس و آسیب دائمی استخوان شود.
مراحل پیشرفت نقرس به شرح زیر هستند:
مرحله 1: سطح اسید اوریک بالا
در مرحله ابتدایی نقرس (هایپراوریسمی)، اسید اوریک در خون جمع شده و شروع به تشکیل کریستال‌ها در اطراف مفاصل (اغلب در پا) می‌کند. اسید اوریک زمانی ایجاد می‌شود که بدن موادی به نام پورین که در برخی غذاها و نوشیدنی‌ها نیز یافت می‌شود را تجزیه می‌کند. درحالی‌که خوردن غذاهای با پورین بالا می‌تواند در افزایش سطح اسید اوریک نقش داشته باشد، بسیاری از کارشناسان معتقدند که نقش رژیم غذایی مناسب بیماران نقرس در نقرس بسیار مهم است. سطوح بالای مزمن اسید اوریک زمانی اتفاق میفتد که کلیه‌ها قادر به خلاص شدن از شر اسید اوریک نیستند که این می‌تواند به دلایلی زیرا اتفاق بیفتند:
- اضافه‌وزن
- بیماری کلیوی
- مصرف دیورتیک‌ها
- نوشیدن الکل زیاد
- دیابت
- تیروئید کم‌کار
- ژن‌ها و تاریخچه خانوادگی
- خوردن یک رژیم غذایی با پورین بالا
در مرحله اول نقرس، فرد هیچ درد مفاصل، مفاصل قرمز یا متورمی ندارد، فقط یک آزمایش خون اسید اوریک بالا را نشان می‌دهد. این زمانی است که کریستال‌های اسید اوریک یا اورات در مفاصل جمع شده و می‌توانند بعداً باعث التهاب شوند؛ اما اسید اوریک بالا برای تشخیص خود نقرس کافی نیست. بیشتر افراد مبتلا به هایپراوریسمی، هرگز به نقرس بالینی مبتلا نمی‌شوند.
مرحله 2: نقرس حاد
در این مرحله، حمله ناگهانی و غیرمنتظره شبانه علائم نقرس ممکن است رخ دهد. زمانی است که فرد دچار درد، قرمزی و تورم مفصل می‌شود که این علائم معمولاً در شست پا، پا، مچ پا یا زانو ظاهر می‌شوند؛ اما نقرس می‌تواند در سایر مفاصل نیز شروع شود. در این زمان کریستال‌های اورات در مایع مفصلی رها می‌شوند که مواد شیمیایی التهابی را آزاد می‌کند و در نهایت باعث درد، قرمزی و تورم می‌شود.
اگر فکر می‌کنید در حال تجربه حمله نقرس هستید، برای شروع درمان به روماتولوژیست مراجعه کنید. در حین عود نقرس، مراجعه به پزشک بسیار مهم است زیرا دکتر ممکن است بخواهد مایع را از مفصل آسیب‌دیده خارج کند و آن را زیر میکروسکوپ ببیند تا وجود کریستال‌های اسید اوریک را بررسی کند. شناسایی کریستال‌های اسید اوریک در مایع مفصلی به تشخیص نقرس کمک می‌کند.
مرحله 3: نقرس بین بحرانی
پس از اولین عود نقرس، 75 درصد از مردم در عرض یک سال دچار نقرس دوم می‌شوند. مرحله بینابینی زمانی است که فردی قبلاً عود نقرس داشته اما در حال حاضر هیچ درد یا تورم مفصلی ندارد. تقریباً همه بیماران نقرس این مرحله را پشت سر می‌گذارند زیرا ماهیت نقرس این است که شعله‌ور شود و سپس برای مدتی قبل از عود بعدی خاموش بماند.
حتی اگر به نظر می‌رسد که هیچ اتفاقی نمی‌افتد، این مرحله زمانی است که بیماران باید درمان طولانی‌مدت را شروع کنند. کاهش سطح اسید اوریک با دارو می‌تواند از عود نقرس در آینده و عوارض طولانی‌مدت همراه با آن جلوگیری کند.
مرحله 4: نقرس مزمن
به این مرحله نقرس «توپاسه» نیز می‌گویند زیرا رسوبات اسید اوریک می‌توانند گره‌هایی به نام توفی که اغلب در نقطه بونیون شست پا یا آرنج تشکیل می‌شوند را ایجاد کنند؛ اما توفوس می‌تواند در هر جایی از بدن تشکیل شود. این مرحله جایی است که فرد می‌تواند همیشه درد مفاصل ناشی از نقرس را تجربه کند.
معمولاً سال‌ها طول می‌کشد تا کسی به این مرحله نقرس کنترل نشده برسد. در طی این مرحله، آسیب پیشرونده مفصلی ایجاد می‌شود، بنابراین بیماران مبتلا به نقرس باید قبل از شروع این آن درمان شوند. تأخیر در درمان، می‌تواند نقرس را بدتر کند.
علل نقرس
اگر فردی سطح اسید اوریک بالایی داشته باشد، در معرض خطر ابتلا به نقرس است که این مهم می‌تواند منجر به وضعیتی به نام هیپراوریسمی شود. این وضعیت باعث ایجاد کریستال‌های اورات مونوسدیم (MSU) خواهد شد. هنگامی که کریستال‌های MSU در بدن بیش‌ازحد وجود داشته باشند، در مفاصل، مایعات و بافت‌ها تجمع می‌یابند که در نهایت باعث نقرس و عوارض جانبی مرتبط با آن می‌شود.
البته توجه به این نکته مهم است که هیپراوریسمی همیشه باعث نقرس نمی‌شود. تجمع کریستال‌های MSU می‌تواند ناشی از ناتوانی بدن در دفع اسید اوریک از طریق ادرار باشد. زمانی که کلیه‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند احتمال ابتلا به نقرس بیشتر است زیرا کلیه‌ها مسئول 60 تا 70 درصد کل دفع اسید اوریک بدن هستند.
دفع اسید اوریک
دلایل متعددی وجود دارند که چرا یک فرد اسید اوریک کافی را از طریق ادرار دفع نمی‌کند. برخی از نقایص و بیماری‌های ژنتیکی، می‌توانند مانع از بین رفتن اسید اوریک شوند و باعث شده بدن اسید اوریک بیش‌ازحد را دوباره جذب کند. این شرایط شامل نفروپاتی هیپراوریسمیک نوجوانان (بیماری کلیه کیستیک مدولاری) و بیماری مزمن کلیه است.
تولید اسید اوریک
نقایص ژنتیکی علاوه بر تأثیر منفی بر دفع اسید اوریک، مسئول تولید بیش‌ازحد اسید اوریک نیز هستند. پورین‌ها به‌طور طبیعی در بدن ایجاد می‌شوند و نمی‌توان از آن‌ها اجتناب کرد. بااین‌حال، شما می‌توانید مصرف پورین خود را از طریق انتخاب‌های غذایی مناسب، محدود کنید.
برخی غذاها همچنین دارای پورین بالایی هستند که می‌توانند منجر به افزایش سطح اسید اوریک یا تولید بیش‌ازحد اسید اوریک شوند. همچنین الکل خطر حمله نقرس را افزایش می‌دهد. به‌طور خاص، مصرف الکل حتی در مقادیر کم نیز می‌تواند به پیشرفت نقرس کمک کند و هر فردی که مستعد ابتلا به نقرس است را در خطر قرار دهید.
جلوگیری از پیشرفت نقرس
افرادی که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به نقرس هستند، همچنان می‌توانند با ایجاد تغییرات خاصی در سبک زندگی از بروز حملات نقرس جلوگیری کنند. این تغییرات به شرح زیر هستند:
1- تغییرات رژیم غذایی
برای افرادی که فقط سطح اسید اوریک کمی دارند، تغییرات رژیم غذایی ممکن است تمام چیزی باشد که برای جلوگیری از نقرس لازم است. پرهیز و محدود کردن غذاهای حاوی پورین بالا می‌تواند خطر ابتلا به نقرس را تا حد زیادی کاهش دهد. پرهیز غذای عبارت‌اند از:
- انواع ماهی و صدف از جمله آنچوی، ساردین، صدف، گوش ماهی، قزل آلا و ماهی تن
- گوشت قرمز مانند گوشت گاو، خوک و بره
- جگر و کلیه
غذاهای مصرفی که پورین کمی دارند و می‌توانند خطر نقرس را کاهش دهند، عبارت‌اند از:
- میوه‌ها و سبزیجات تازه
- لبنیات کم چرب
- سیب زمینی، برنج، نان و پاستا
- گوشت طیور (در حد اعتدال)
- تخم مرغ (در حد اعتدال)
تحقیقات نشان داده‌اند که خوردن مواد غذایی مانند سبزیجات و لبنیات، باعث قلیایی شدن ادرار می‌شود که این باعث دفع اسید اوریک خواهد شد.
2- عدم مصرف الکل
الکل سرشار از پورین است و به همین دلیل به پیشرفت نقرس منجر می‌شود. برخی از مردم می‌گویند که فقط الکل‌های غلات مانند آبجو باعث حملات نقرس می‌شوند، درحالی‌که برخی دیگر معتقدند که این اتفاق با مصرف شراب تحریک می‌شود. بااین‌حال، تحقیقات نشان داده‌اند که همه انواع الکل می‌توانند خطر یکسانی برای ابتلا به نقرس داشته باشند؛ بنابراین، حذف الکل یا کاهش آن به پیشگیری از نقرس کمک می‌کند.
3- کاهش وزن
کاهش وزن به‌طور بالقوه می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت نقرس کمک کند زیرا میانگین سطح اسید اوریک سرم فرد را کاهش می‌دهد. به علاوه، کاهش وزن ناشی از عمل برداشت معده و تغییرات رژیم غذایی، نتایج مثبتی را برای افراد در معرض خطر نقرس به همراه داشت. بااین‌حال، شواهدی که از نقش کاهش وزن در کاهش سطح اسید اوریک حمایت می‌کنند، کیفیت پایینی دارند، بنابراین مطالعات بیشتری برای نشان دادن مزایای کاهش وزن برای نقرس مورد نیاز هستند.
4- مدیریت استرس
برای برخی افراد، استرس می‌تواند باعث حملات نقرس شود. بدین دلیل است که سطوح بالای استرس و اضطراب با افزایش سطح اسید اوریک مرتبط هستند. انجام اقدامات برای مدیریت استرس نیز می‌تواند از حالت آرام‌تر ذهنی حمایت کند و التهاب مرتبط با استرس را کاهش دهد. تنفس دیافراگمی، یک تکنیک تنفسی است که شامل یک دم ثابت در حین ذخیره هوا به شکم و یک بازدم طولانی و بیرون کردن هوا از شکم است. همچنین، یوگا و مدیتیشن به کاهش استرس کمک می‌کنند.
5- نوشیدن آب زیاد
آب نقش حیاتی در پیشگیری از پیشرفت نقرس دارد زیرا به دفع اسید اوریک از بدن و جلوگیری از تجمع کریستال‌ها کمک می‌کند. تحقیقات نشان داده‌اند که تعریق ناشی از ورزش، دفع اسید اوریک را کاهش می‌دهد و منجر به افزایش سطح اسید اوریک در بدن می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که کم آبی می‌تواند سطح اسید اوریک سرم را افزایش دهد و یک عامل خطر برای حمله نقرس است.
در مطالعه دیگری، مصرف آب کافی در یک دوره 24 ساعته قبل از تشدید نقرس با کاهش 46 درصدی حملات مکرر آن همراه بوده است؛ بنابراین، هیدراته ماندن اهمیت زیادی دارد. سعی کنید روزانه هشت لیوان، 8 اونس آب بنوشید تا هیدراتاسیون بهینه‌ای داشته باشید.
6- دارو درمانی
برخی داروها می‌توانند به جلوگیری از پیشرفت نقرس کمک کنند. به‌عنوان‌مثال، آلوپورینول (Alloprim)، دارویی است که تجزیه پورین‌ها را محدود می‌کند و سطح اسید اوریک سرم را کاهش می‌دهد. آلوپورینول متعلق به دسته‌ای از داروها به نام مهارکننده‌های گزانتین اکسیداز است که منجر به کاهش تولید اسید اوریک در بدن می‌شود.
فبوکسوستات یکی دیگر از مهارکننده‌های گزانتین اکسیداز است که می‌تواند برای پیشگیری از حملات نقرس در افرادی که با موفقیت درمان نشده‌اند یا نمی‌توانند آلوپورینول مصرف کنند، استفاده شود. بااین‌حال، این دارو در مقایسه با آلوپورینول بسیار قوی‌تر است و با هشداری در مورد افزایش خطر مرگ ناشی از قلب همراه است. آلوپورینول و فبوکسوستات فقط برای جلوگیری از نقرس تجویز می‌شوند و نه درمان این بیماری!
کلام آخر
افرادی که استعداد ژنتیکی برای نقرس دارند، قادر نیستند به‌طور کامل از این بیماری اجتناب کنند؛ اما حملات نقرس را می‌توان با ایجاد تغییر در رژیم غذایی و سبک زندگی تا حد زیادی کاهش داد. متخصص روماتولوژی می‌تواند به شما در مدیریت بیماری و کاهش علائم دردناک نقرس کمک کند. تغییراتی مانند کاهش وزن و خوردن غذاهای مغذی می‌توانند سلامت کلی شما را تقویت کرده و از مشکلات دیگری مانند بیماری قلبی جلوگیری کنند. پس مهم است که در مراحل اولیه بیماری جهت جلوگیری از پیشرفت نقرس به روماتولوژیست مراجعه کنید.
