روماتیسم ستون فقرات، علائم و علت
آرتریت نخاعی یا روماتیسم ستون فقرات، التهاب مفاصل فاست در ستون فقرات یا مفاصل ساکروایلیاک بین ستون فقرات و لگن است که شاید با ساییدگی، اختلالات خود ایمنی، عفونت و سایر مشکلات مرتبط باشد. گاهی اوقات، التهاب ممکن است محل‌هایی که رباط‌ها و تاندون‌ها به استخوان‌های ستون فقرات می‌چسبند نیز تحت تأثیر قرار دهد. صرف‌نظر از محل دقیق، آرتریت در پشت یا گردن می‌تواند دردناک باشد و اغلب مزمن شود. در این بررسی ما به علت، علائم، درمان و هر آنچه به روماتیسم ستون فقرات مربوط می‌شود، صحبت می‌کنیم.
روماتیسم ستون فقرات چیست؟
روماتیسم ستون فقرات یا آرتریت ستون فقرات (Spinal Arthritis) شایع‌ترین نوع آرتریت است که ستون فقرات را درگیر می‌کند. آرتریت می‌تواند در هر جایی از ستون فقرات رخ دهد اما در قسمت پایین کمر و گردن شایع‌تر است. درد و سفتی شایع‌ترین علائم آرتریت ستون فقرات هستند.
علل آرتریت نخاعی هنوز تا حد زیادی ناشناخته است، به‌جز آرتروز که معمولاً در نتیجه ساییدگی و پارگی است. درمان آرتریت ستون فقرات ممکن است شامل داروهای مسکن، تزریق آستروئید، فیزیوتراپی و جراحی در موارد شدید باشد.
روماتیسم ستون فقرات ممکن است بر روی مفاصل فاست تشکیل شوند و بر روی ریشه‌های عصبی خارج شده از ستون فقرات فشار بیاورند. آرتریت ستون فقرات ممکن است باعث خار استخوان و رشد بیش‌ازحد در لبه‌های استخوان‌ها شود.
در ستون فقرات، خارهای استخوانی به‌ویژه مفاصل فاست را تحت تأثیر قرار می‌دهند و باعث بزرگ‌تر شدن آن‌ها می‌شوند. این وضعیت هیپرتروفی مفصل فاست نامیده می‌شود. اگرچه خارهای استخوانی به‌خودی‌خود مضر نیستند اما ممکن است مجرای نخاع و اعصاب خروجی از ستون فقرات را تنگ کنند. این مشکل ممکن است به دو وضعیت دردناک زیر منجر شود:
- تنگی نخاع: فشردگی طناب نخاعی در داخل کانال نخاعی
- رادیکولوپاتی: نیشگون گرفتن اعصاب محیطی هنگام خروج از ستون فقرات (سیاتیک یکی از انواع رادیکولوپاتی است)
اسپوندیلیت آنکیلوزان (کلسیفیکاسیون آهسته رباط‌های بین مهره‌ها) نیز ممکن است باعث مشکلات دیگری به شرح زیر شود:
- شکستگی‌های استرسی در مکان‌هایی که استخوان جدید تشکیل شده است.
- مهره‌های فروریخته
- تغییر شکل ستون فقرات به نام کیفوز
علل و عوامل خطر روماتیسم ستون فقرات
علل آرتریت در پشت یا گردن بسته به نوع آرتریت شما متفاوت است. علاوه بر سایش و پارگی طبیعی و محرک‌های خود ایمنی، در بسیاری از موارد علت دقیق ناشناخته باقی می‌ماند. اجزای ژنتیکی در ارتباط با برخی از اشکال آرتریت نخاعی شناسایی شده‌اند، به این معنی که ممکن است ارثی باشد.
سایر عوامل خطر آرتریت نخاعی عبارت‌اند از:
- سن بیمار
- اضافه‌وزن و چاقی
- وجود شرایط خاصی مانند دیابت، نقرس، پسوریازیس، سل، سندرم روده تحریک‌پذیر و بیماری لایم
انواع روماتیسم ستون فقرات
بیش از 100 نوع مختلف آرتریت وجود دارند و بیشتر آن‌ها ممکن است بر کمر یا گردن تأثیر بگذارند. اگرچه همه آرتریت‌ها منجر به التهاب می‌شوند اما آرتریت بر اساس منشأ آن به دو دسته التهابی و غیر التهابی (دژنراتیو) تقسیم خواهد شد.
استئوآرتریت ستون فقرات
استئوآرتریت (آرتریت غیر التهابی یا دژنراتیو)، شایع‌ترین شکل آرتریت نخاعی است. معمولاً کمر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و از طریق ساییدگی ایجاد می‌شود. همان‌طور که غضروف بین مفاصل به‌آرامی تجزیه شده، این عارضه منجر به التهاب و درد می‌شود. ازآنجایی‌که درد ناشی از آسیب مکانیکی است، معمولاً زمانی که کمر خود را خم می‌کنید یا می‌پیچانید، بیشتر قابل‌توجه است.
صدمات وارده کمر درگذشته نیز ممکن است به ایجاد آرتریت دژنراتیو ستون فقرات کمک کنند. استئوآرتریت ستون فقرات معمولاً مفاصل فاست بین مهره‌ها را درگیر می‌کند. همچنین به‌عنوان آرتریت مفصل فاست، سندرم مفصل فاست و بیماری فاست شناخته می‌شود. در برخی موارد، دژنراسیون دیسک‌های ستون فقرات (بیماری دژنراتیو دیسک)، ممکن است به آرتریت مفصل فاست کمک کند.
با نازک شدن دیسک‌های بین مهره‌ها، فشار بیشتری به مفاصل فاست منتقل می‌شود. این فشار منجر به اصطکاک بیشتر و آسیب بیشتر به غضروف خواهد شد. هنگامی‌که این تغییرات دژنراتیو در گردن رخ می‌دهند، به این وضعیت اسپوندیلوز گردنی می‌گویند. آرتریت گردن همیشه باعث درد نمی‌شود و بسیاری از افراد علائم قابل‌توجهی ندارند.
آرتریت روماتوئید ستون فقرات
آرتریت روماتوئید یک اختلال خود ایمنی است، به این معنی که سیستم ایمنی بدن شما را تغییر می‌دهد. به سینوویوم، پوشش مفاصل، حمله می‌کند. اگرچه آرتریت روماتوئید در سایر مفاصل شایع‌تر است اما می‌تواند ستون فقرات، به‌ویژه ناحیه گردن را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
آرتریت روماتوئید ستون فقرات، ناشی از سایش و پارگی نیست، بنابراین یک آرتریت التهابی در نظر گرفته می‌شود. این عارضه ممکن است باعث کمردرد و درد در سایر مفاصل شود. آرتریت روماتوئید ستون فقرات زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد.
اسپوندیلوآرتریت
اسپوندیلوآرتریت گروهی از بیماری‌های التهابی است که هم مفاصل و هم محل اتصال رباط‌ها و تاندون‌ها به استخوان‌ها را درگیر می‌کند. اسپوندیلوآرتریت، اگرچه منشأ التهابی دارد اما با آرتریت روماتوئید یکسان نیست. انواع مختلفی از اسپوندیلوآرتریت وجود دارند که برخی از آن‌ها در ستون فقرات شایع‌تر از بقیه نواحی بدن هستند:
- اسپوندیلیت آنکیلوزان: نوعی آرتریت نخاعی است که ممکن است باعث التهاب مهره‌ها و مفاصل ساکروایلیاک در پایه ستون فقرات شود. در موارد شدید، ممکن است چندین مهره به هم جوش بخورند و باعث قوز پشت شوند.
- آرتریت پسوریاتیک: یک بیماری مرتبط با پسوریازیس است، یک اختلال خود ایمنی که بیشتر به خاطر بثورات خارش‌دار و پوسته‌پوسته شناخته می‌شود. افراد معمولاً قبل از آرتریت به پسوریازیس مبتلا می‌شوند اما گاهی اوقات این معکوس خواهد شد. اگرچه این بیماری در مفاصل کوچک‌تر شایع‌تر است ولی ممکن است ستون فقرات را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
- آرتریت واکنشی: التهاب مفصلی است که در اثر عفونت در جای دیگری از بدن، اغلب در روده یا اندام تناسلی، ایجاد می‌شود. آرتریت واکنشی در ستون فقرات معمولاً در قسمت پایین کمر رخ می‌دهد و به‌خودی‌خود از بین می‌رود.
- آرتریت انتروپاتیک: نوعی آرتریت است که با بیماری التهابی روده (IBD) مرتبط است. همه افراد مبتلا به IBD به آرتریت مبتلا نمی‌شوند و از میان افرادی که مبتلا خواهند شد، همه را در ستون فقرات مبتلا نمی‌کنند. گاهی شعله‌ور شدن آرتریت انتروپاتیک با شعله‌ور شدن IBD همگام می‌شود اما زمان و شدت آن ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
- اشکال دیگر اسپوندیلوآرتریت: اسپوندیلوآرتریت تمایز نیافته (زمانی که علائم با هیچ‌یک از انواع شناخته شده مطابقت ندارند) و اسپوندیلوآرتریت نوجوانان (زمانی که علائم در دوران کودکی شروع می‌شوند).
بر اساس یک طبقه‌بندی متفاوت، اگر نوع خاصی از آرتریت، ستون فقرات یا مفاصل ساکروایلیاک را درگیر کند، به آن «اسپوندیلوآرتریت محوری» می‌گویند. اگر مفاصل و تاندون‌های دیگر درگیر باشند، به آن «اسپوندیلوآرتریت محیطی» می‌گویند. بسیاری از افراد هر دو نوع را در مراحل مختلف پیشرفت اسپوندیلوآرتریت خود تجربه می‌کنند.
علائم روماتیسم ستون فقرات
علائم آرتریت ستون فقرات ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. به‌طورکلی، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- درد کمر و گردن، به‌خصوص در ناحیه کمر
- سفتی و از دست دادن انعطاف‌پذیری در ستون فقرات مانند ناتوانی در صاف کردن کمر یا چرخاندن گردن
- تورم و حساسیت روی مهره‌های آسیب‌دیده
- احساس ساییدگی هنگام حرکت دادن ستون فقرات
- درد، تورم و سفتی در سایر نواحی بدن (به‌ویژه در آرتریت التهابی)
- ضعف و خستگی کل بدن (در آرتریت التهابی شایع‌تر است)
- در صورت آسیب دیدن اعصاب، درد و بی‌حسی در بازوها یا پاها
- سردرد (در صورت آرتریت در ناحیه گردن)
اگرچه کمردرد یک علامت رایج است اما همه افراد، حتی مبتلایان به روماتیسم ستون فقرات پیشرفته، این علامت را ندارند. از سوی دیگر، برخی ممکن است حتی قبل از اینکه آرتریت در عکس اشعه ایکس تشخیص داده شود، درد را تجربه کنند. در انواع خاصی از اسپوندیلوآرتریت، التهاب چشم (عنبیه یا یووئیت) ممکن است رخ دهد که این مشکل باعث درد، آبریزش چشم و تاری دید می‌شود.
علائم پیشرونده روماتیسم ستون فقرات
در اشکال پیشرونده بیماری، زوال مفصل می‌تواند منجر به فشردگی (نیشگون گرفتن) نخاع یا ریشه‌های عصبی نخاعی شود.
علائم رایج فشرده‌سازی عبارت‌اند از:
- مشکل در راه رفتن، نشانه افزایش فشار بر نخاع است.
- تغییرات در تعادل و هماهنگی که ممکن است نشانه درگیری نخاع باشد.
- مشکلات کنترل روده یا مثانه (مانند بی‌اختیاری، ناتوانی در دفع ادرار یا ناتوانی در کنترل روده) که ممکن است نشان‌دهنده درگیری نخاع باشد.
- هایپررفلکسی (رفلکس‌های بیش‌ازحد پاسخگو)
تشخیص روماتیسم ستون فقرات
پزشک شما ممکن است از برخی یا همه روش‌های تشخیصی زیر برای تأیید آرتریت نخاعی استفاده کند:
- تاریخچه پزشکی و معاینه فیزیکی
- آزمایش خون برای نشانگرهای ژنتیکی یا آنتی‌بادی‌های آرتریت روماتوئید
- اشعه ایکس از ستون فقرات برای تعیین محل مفصل آرتروز
- ام آر آی، سی‌تی‌اسکن، میلوگرافی، اسکن استخوان یا سونوگرافی تا حد صفر آسیب، تشخیص درگیری عصب و نخاع یا رد سایر علل
- آسپیراسیون مفصل (آزمایش مایع سینوویال در داخل مفصل)
برای مشخص کردن مفصل دردناک، پزشک ممکن است آن مفصل را با تزریق بی‌حس کند و بررسی نماید که آیا درد از بین می‌رود یا خیر.
درمان روماتیسم ستون فقرات
درمان آرتریت ستون فقرات به عوامل زیادی بستگی دارد. درمان ممکن است شامل سن، سطح درد، نوع و شدت آرتریت و اهداف سلامت شخصی شما باشد. ازآنجایی‌که آسیب مفصلی ناشی از آرتریت غیرقابل‌برگشت است، درمان معمولاً بر مدیریت درد و جلوگیری از آسیب بیشتر متمرکز است. درمان‌های غیر جراحی برای آرتریت ستون فقرات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) و کورتیکواستروئیدها (قرص یا تزریقی) برای کاهش درد و تورم
- سایر داروهایی که علائم خاص یا محرک‌های آرتریت التهابی را هدف قرار می‌دهند.
- فیزیوتراپی برای بهبود قدرت عضلات پشت و دامنه حرکتی در ستون فقرات
- تغییر سبک زندگی برای کاهش التهاب یا استرس روی ستون فقرات (کاهش وزن، ترک سیگار، تغییر وضعیت بدن و سایر موارد)
جراحی برای روماتیسم ستون فقرات
اگر سایر درمان‌ها به‌اندازه کافی درد را تسکین ندهند، ممکن است جراحی برای آرتریت ستون فقرات توصیه شود. اهداف جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- برداشتن فشار از نخاع و آزاد کردن ریشه‌های عصبی از خارهای استخوانی و سایر بافت‌هایی که ممکن است به آن‌ها فشار وارد کنند.
- تثبیت ستون فقرات با ادغام چندین بخش با هم در روشی به نام فیوژن ستون فقرات
این جراحی‌ها را می‌توان به‌صورت روش‌های باز و یا با رویکرد کم تهاجمی انجام داد. هر روشی مزایا و معایبی دارد. جراح گزینه‌های قبل از عمل را بررسی کرده و در مورد آن‌ها با شما صحبت خواهد کرد.
عوارض روماتیسم ستون فقرات
در برخی موارد، آرتریت روماتوئید به مفاصل فاست در ستون فقرات آسیب می‌رساند که از پیچش بیش‌ازحد ستون فقرات جلوگیری می‌کند. هنگامی‌که این اتفاق میفتد، وضعیتی به نام اسپوندیلولیستزیس ممکن است ایجاد شود. با اسپوندیلولیستزیس، یک مهره فوقانی به سمت بالای مهره زیرین آ می‌لغزد، جایی که می‌تواند فشار بیشتری بر نخاع یا ریشه‌های عصبی وارد کند. این موضوع ممکن است علائم مشابه مربوط به فشرده‌سازی را ایجاد کند.
چه زمانی باید به روماتولوژیست مراجعه کرد؟
اگر مبتلا به آرتریت روماتوئید هستید و علائم جدیدی در ستون فقرات دارید، در اسرع وقت پزشک خود در مورد اینکه چه تغییرات یا افزودنی‌های درمانی ممکن است به کنترل علائم و کند کردن پیشرفت بیماری شما کمک کنند، صحبت کنید. اگر آرتریت روماتوئید در شما تشخیص داده نشده است اما علائمی مطابق با این بیماری را در ستون فقرات خود دارید، باید با فوق تخصص روماتولوژی خود برای شروع روند تشخیصی قرار ملاقات بگذارید. در هر صورت، هر چه زودتر تحت درمان قرار بگیرید، احتمالاً در ادامه راه وضعیت بهتری خواهید داشت.
