روماتیسم چیست؟

چندین بیماری وجود دارند که تحت اختلالات روماتیسمی طبقه بندی می‌شوند. واژه روماتیسم یک اصطلاح عمومی است که برای توصیف روماتیسم مفصلی استفاده می‌شود. اختلالات روماتوئید شامل مواردی هستند که بر ماهیچه‌ها، مفاصل و استخوان‌ها تأثیر می‌گذارند. این موارد شایع هستند و تأثیر زیادی بر سلامت جمعیت وسیعی از مردمان در سراسر جهان دارند.

شرایط شدیدتر، منجر به بیماری‌های روماتیسمی التهابی می‌شود که باعث تخریب مفاصل و اندام‌ها خواهد شد. این‌ها علت اصلی درد شدید، ناتوانی و حتی مرگ هستند که بر کیفیت زندگی فرد تأثیر می‌گذارند و منجر به چندین بیماری مرتبط می‌شوند. برای شناخت بیشتری این عارضه با مقاله دیگری از وبلاگ دکتر الویس مرادخان همراه باشید.

تعریف روماتیسم

روماتیسم (Rheumatism) نام رایج اختلالات اسکلتی عضلانی است که بر یک یا چند ساختار مانند رباط‌ها، تاندون‌ها، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها تأثیر می‌گذارد. این اصطلاح دیگر توسط متخصصان پزشکی استفاده نمی‌شود اما کلمات مشابه روماتیسم مانند روماتوئید و روماتولوژی هنوز در حال استفاده هستند.

امروزه پزشکان در تشخیص بیماری‌های روماتیسمی بسیار دقیق‌تر شده‌اند و از واژه روماتیسم به عنوان تشخیص استفاده نمی‌کنند بلکه به عنوان دسته‌ای از بیماری‌ها مانند آرتریت روماتوئید استفاده خواهند کرد.

روماتیسم یک اصطلاح عمومی ‌است که تعدادی از بیماری‌های مختلف که علائم مشابهی ایجاد می‌کنند را توصیف می‌کند. به طور کلی، شرایط روماتیسمی ناشی از سایش غضروف مفصلی، التهاب مفصل یا آب زدایی استخوان است.

درد روماتیسمی ممکن است از همان مفصل یا از ساختارهای اطراف آن مانند ماهیچه‌ها، تاندون‌ها و سایر موارد ایجاد شود. همچنین می‌تواند فقط در مفاصل ظاهر شده یا آنقدر درد ایجاد کند که بر کیفیت خواب فرد تأثیر بگذارد.

برخی از کشورها از کلمه روماتیسم برای توصیف سندرم فیبرومیالژیا استفاده می‌کنند. بنابراین روماتیسم دو شکل دارد:

• مفصلی که معمولاً شامل آرتریت روماتوئید، لوپوس، نقرس، اسپوندیلیت و سایر است.
• غیر مفصلی یا مواردی که بر بافت‌های نرم، ماهیچه‌ها تأثیر می‌گذارد و منجر به سندرم‌های درد منطقه‌ای می‌شوند.

میزان شیوع روماتیسم

اختلالات روماتیسمی التهابی بیش از هفت میلیون نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد و از این تعداد 1.3 میلیون بزرگسال مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند. در اروپا بیش از 100 میلیون نفر از بیماری‌های روماتیسمی رنج می‌برند. این تقریباً یک چهارم کل جمعیت است.

از آمارها مشاهده می‌شود که بین 161 هزار تا 322 هزار بزرگسال مبتلا به لوپوس هستند و به 300 هزار کودک از بیماری‌های روماتیسمی رنج می‌برند که شایع‌ترین آنها آرتریت ایدیوپاتیک نوجوانان یا آرتریت روماتوئید نوجوانان (JRA) است.

برآوردها نشان می‌دهند که از هر هزار کودک، یک کودک دچار نوعی بیماری روماتیسمی می‌شود و 8.4 درصد از زنان و پنج درصد از مردان در طول زندگی خود به نوعی بیماری روماتیسمی ‌مبتلا می‌شوند. زنان دو تا سه برابر بیشتر از اختلالات روماتوئید مانند آرتریت روماتوئید و 10 برابر بیشتر از مردان به لوپوس مبتلا می‌شوند. زنان در اروپا 60 درصد موارد تشخیص داده شده در روماتیسم را تشکیل می‌دهند.

علل و عوامل خطر بیماری‌های روماتیسمی

متخصصان نمی‌دانند چه چیزی باعث ایجاد انواع بیماری‌های روماتیسمی می‌شود. با این حال، پزشکان موارد زیر در این عارضه دخیل می‌دانند:

• ژن‌ها و سابقه خانوادگی
• عوامل محرک محیطی
• انتخاب سبک زندگی
• عفونت
• ضربه
• مشکلات متابولیک
• ساییدگی و پارگی یا فشار بر مفاصل

نکته: تصور می شود که ژنتیک در ایجاد اسپوندیلیت آنکیلوزان، فیبرومیالژیا، لوپوس و آرتریت روماتوئید نقش دارد.

انواع بیماری‌های روماتیسمی

بیش از 100 نوع روماتیسم وجود دارند که هر کدام علائم و گزینه‌های درمانی متفاوتی ایجاد می‌کنند. به طور کلی، بیماری‌های روماتیسمی بر سیستم اسکلتی عضلانی تأثیر می‌گذارد. برخی از رایج‌ترین این بیماری‌ها عبارتند از:

• روماتیسم مفصلی
• آرتروز
• آرتریت روماتوئید
• تب روماتیسمی
• آرتریت روماتوئید نوجوانان
• بیماری روماتیسمی قلبی
• نقرس
• فیبرومیالژیا
• لوپوس

علائم روماتیسم

روماتیسم یک گروه وسیعی از بیماری‌هاست که علائم مشترکی به شرح زیر دارند:

• درد در دست، انگشتان، شانه‌ها یا زانوها
• سفتی، تورم و حساسیت در مفاصل و ماهیچه‌ها
• قرمزی و گرما در عضلات
• عدم تحرک در مفاصل و ماهیچه‌های خاص

بیماری‌های روماتیسمی شایعی که بر یک مفصل یا ناحیه بدن تأثیر می‌گذارند، عبارتند از:

• تاندونیت: هنگامی که تاندون ملتهب می‌شود.
• بورسیت: هنگامی که بالشتک پُر از مایع در اطراف مفصل (معروف به بورس» ملتهب می‌شود.
• آسیب ناشی از فشار مکرر: این مشکل معمولاً دست‌ها و مچ دست کارکنان ادارات را درگیر می‌کند اما در سایر مفاصل کوچک بدن نیز دیده می‌شود.
• شانه یخ زده: این مشکل باعث مشکل در بالا بردن بازو می‌شود. گاهی اوقات، شانه یخ زده مربوط به آسیب بافتی مانند کشیدگی عضله (یا کشیده شدن عضله) است و در برخی مواقع، هیچ منبع مشخصی ندارد.
• سندرم تونل کارپال: به دلیل فشار روی عصب مچ دست ایجاد می‌شود و باعث سوزن سوزن شدن دست‌ها خواهد شد.
• گردن درد: که به عنوان درد شانه نیز توصیف می‌شود، اغلب چرخاندن سَر را مشکل می‌کند.
• نقرس: التهاب مفاصل ناشی از رسوب کریستال اسید اوریک در بافت مفصل است.
• آرتروز: این مشکل در واقع ساییدگی و پارگی مفصل است و به طور جدی یک بیماری روماتیسمی ‌نیست. با این حال، علائم مشابه درد و محدودیت حرکت نیز تجربه می‌شوند.
• کمردرد: این مشکل دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد. برخی از جمله دیسک لغزنده باید توسط متخصص استئوپات، کایروپراکتیک یا متخصص ارتوپدی درمان شوند.

علائم روماتیسم یا درد می‌تواند قسمت‌های زیادی از بدن را درگیر کنند. این‌ها معمولاً بیماری‌هایی هستند که پزشکان آنها را بیماری‌های خودایمنی می‌نامند؛ هنگامی که سیستم ایمنی به جای حمله به عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها و ویروس‌ها، به سلول‌های بدن حمله می‌کند.

بیماری‌های روماتیسمی شایعی که بیش از یک ناحیه یا قسمتی از بدن را درگیر می‌کند، عبارتند از:

• آرتریت روماتوئید: در انواع مختلفی ظاهر می‌شود که ویژگی مشترک سیستم ایمنی بدن در برابر بافت داخل و اطراف مفاصل است.
• فیبرومیالژیا: با التهاب ماهیچه‌ها و بافت همبند بدن مشخص می‌شود که دلایل مختلفی دارد.
• بیماری پلی میالژیا روماتیکا: بر ماهیچه‌های شانه و ران تأثیر می‌گذارد.
• لوپوس، اسکلرودرمی، پلی میوزیت، درماتومیوزیت: بیماری‌های خود ایمنی که بر ماهیچه‌ها و بافت همبند تأثیر می‌گذارند.

تشخیص روماتیسم

تشخیص شرایط روماتیسمی دشوار است زیرا علائم بین انواع مختلف این عارضه متغیر است. بیمار تحت معاینه فیزیکی قرار می‌گیرد و در مورد علائم، پزشک سؤالات خاصی از او می‌پرسد. همچنین ممکن است آزمایش خون و اسکن تصویربرداری نیز انجام شوند.

درمان روماتیسم

اگر بیماری در اسرع وقت تشخیص داده شود، درمان آن بسیار مؤثرتر است. یک پزشک متخصص به نام روماتولوژیست، بهترین گزینه درمانی را توصیه می‌کند. گزینه‌های درمانی ممکن هستند شامل ضد التهاب‌های غیر استروئیدی برای کاهش التهاب و درد باشند. بیماران برای حفظ تحرک باید ورزش کرده و رژیم غذایی سالمی را دنبال کنند.

روماتیسم و ​سبک زندگی

ترکیبی از استراتژی‌های درمانی مختلف ممکن است به تسکین درد کمک کند. این استراتژی‌ها عبارتند از:

رژیم غذایی

برخی از غذاها باعث افزایش التهاب، در حالی که برخی دیگر باعث کاهش التهاب می‌شوند. هضم سالم و افزایش مقدار فلور دوستدار روده می‌تواند اسیدیته را کاهش داده و با این کار به بهبود انعطاف پذیری مفصل کمک کند.

حالت بدن

برای کسانی که مشکلات روماتیسم طولانی مدت دارند، به ویژه کسانی که از درد عضلانی و کمر درد رنج می‌برند، توجه به وضعیت بدن ممکن است به بهبود علائم کمک کند:

• هنگام رانندگی، صندلی را به جلو بکشید و زانوها را خم کنید. مطمئن شوید که زانوها از باسن شما بالاتر هستند. صاف بنشینید و دستان خود را بالا روی فرمان قرار دهید.
• مطمئن شوید که تخت خواب شما دارای تشک خوب و محکمی است.
• پیاده روی یک ورزش عالی است اما مطمئن شوید که بدن شما هنگام راه رفتن به طور یکنواختی متعادل است.
• هنگام نشستن، یک پا را بالاتر از پای دیگر قرار دهید. هنگام برداشتن چیزی، همیشه به جای خم شدن از ناحیه کمر، زانوها را خم کنید.
• هنگام بلند کردن وسیله‌ای، مطمئن شوید که کمر شما صاف است و همیشه با خم کردن زانوها، آنها را کنار هم نگه دارید. هرگز بیش از توان خود چیزی را بلند نکنید.
• هنگام خرید یا مسافرت سعی کنید وزن یکسانی را در هر دست خود داشته باشید.
• ماساژ، رفلکسولوژی و آروماتراپی، حمام بخار، سونا و جکوزی بسیار مناسب هستند.

در صورت درد و التهاب ماهیچه‌ها و مفاصل مرتبط با آرتروز، کارهای زیر را انجام دهید:

• ابزارهایی را انتخاب کنید که دارای دسته دسته‌های چسباننده هستند.
• از ابزارهایی استفاده کنید که اشیاء را در جای خود نگه می‌دارند.
• به جای بلند کردن یا حمل اشیاء، آنها را روی زمین حرکت دهید.
• صندلی را بالا ببرید تا راحت‌تر بنشینید.
• از ایستادن طولانی مدت خودداری کنید.

کلام آخر

واژه روماتیسم به هر یک از مجموعه وسیعی از اختلالات التهابی مفصل اشاره دارد. از این رو دیگر، در ادبیات پزشکی استفاده نمی‌شود و بیماری‌هایی که تحت اختلالات روماتیسمی ذکر شده‌اند، ممکن است تحت روماتیسم برشمرده شوند. زمانی بود دردهای روماتیسمی، بخشی طبیعی از روند پیری بودند.

بیشتر افراد با افزایش سن دچار سفتی و درد مفاصل می‌شوند اما امروزه کودکان و جوانان نیز به بیماری‌های روماتیسمی مبتلا می‌شوند. بسیاری از مواردی که به روماتیسم مربوط می‌شود، در واقع آرتروز بوده و به هیچ عنوان آرتریت روماتوئید یا هر یک از اختلالات التهابی نیستند.

سوالات متداول روماتیسم:

۱- علائم بیماری روماتیسم چیست؟

علایم این بیماری شامل : دردهای در دست ، زانوها و شانه ها ، حساسیت در مفاصل و ماهیچه ها ، قرمزی و گرما در عضلات و سایر علایم شایعی دیگر می باشد.

۲- آیا بیماری روماتیسم کشنده است؟

بیماری روماتیسم در شرایط شدیدتر منجربه بیمارهای روماتیسمی التهابی می گردد که باعث تخریب مفاصل و اندام خواهد شد و فرد به مرور زمان توانایی های خود را از دست خواهد داد و ممکن دچار مرگ شود.

۳- برای درمان این بیماری به چه پزشکی مراجعه کنم؟

به پزشک فوق تخصص روماتولوژی جهت بررسی علایم خود مراجعه نماید.

۴- علل بروز این بیماری چیست؟

علت اصلی بروز این بیماری ناشی از ایجاد انواع بیماری روماتیسمی می باشد که عارضه های مانند : ضربه ، عفونت ، مشکلات متابولیک ، عوامل محیطی و سایر موارد دیگر نیز می باشد.

۵- داروهای متداول برای درمان این بیماری کدامند؟

داروهای که برای بیماری روماتیسم تجویز می شود برای کاهش درد است و احتمال بهبود بیمار بسیار کم می باشد و فقط می توان دردها و حرکت مفاصل آنها را به صورت موقتی بهبود بخشید.

۶- چه آزمایشهایی برای تشخیص این بیماری لازم است؟

آزمایش خون برای تشخیص درست بیماری روماتیسم است که در آن میزان آنتی بادی ، سرعت رسوب گلبول قرمز ، پروتئین واکنشی سی ، شمارش کامل گلبول های خون مورد بررسی قرار می گیرد.

۷- آیا ورزش در درمان این بیماری موثر است؟

با برنامه ریزی ورزشی منظم می توانید راه حلی برای کاهش علایم این بیماری شوید و التهاب مزمن بدنی را به حداقل برسانید .

۸- آیا این بیماری واگیردار است؟

واژه روماتیسم به هر یک از مجموعه وسیعی از اختلالات التهابی مفصل اشاره دارد و روی ماهیچه ها و استخوان ها تاثیر می گذارد و از فردی به فرد دیگر منتقل نمی شود.

۹- آیا این بیماری ارثی است؟

به طور کلی روماتیسم یک بیماری ارثی محسوب نمی شود اما با مشاهده علایم آن در خانواده به شما هشدار می دهد و آن را جدی بگیرید و آزمایش روماتیسم را انجام بدهید.

۱۰- آیا درمان گیاهی برای بیماری روماتیسم وجود دارد؟

بله درمان گیاهی در حال حاضر در بین این بیماران رایج شده است و با مصرف داروهای گیاهی دچار عوارض کمتری نسبت به داروهای شیمیایی خواهند داشت.

۱۱- تاثیر این بیماری بر زنان باردار چگونه است ؟

همان طور که می دانید در دوران بارداری سطح ایمنی بدن دچار تغییر می شود و در وضعیت افرادی که بیماری روماتیسم دارند تاثیر می گذارند که باعث تشدید علایم این بیماری در خانم های باردار می گردد و خطرات جدی هم به همراه دارد.